Tąpnięcia, najczęstsze przyczyny górniczych wypadków

W ubiegłym tygodniu, mieszkańcy m.in. Katowic, Mysłowic, Tychów i miejscowości powiatu bieruńsko-lędzińskiego dwukrotnie odczuli silne wstrząsy spowodowane eksploatacją górniczą. Niestety, obok wybuchów metanu i pyłu węglowego, to właśnie tąpnięcia są najczęstszymi przyczynami górniczych wypadków.

W Polsce ok. 70 proc. wydobycia węgla kamiennego prowadzi się w warunkach zagrożenia tąpaniami, czyli podziemnymi wstrząsami, wyrządzającymi szkody w wyrobiskach lub na powierzchni. Do wstrząsów górniczych dochodzi w następstwie wybierania złoża kopaliny (np. pokładów węgla). Eksploatacja górnicza wywołuje przemieszczanie się warstw górotworu, któremu czasami – w zależności od lokalnych warunków geologicznych i górniczych – towarzyszą nagłe odprężenia górotworu wyzwalające energię m.in. w postaci sprężystych fal sejsmicznych docierających do powierzchni terenu.

Wielkość wstrząsów górniczych wyraża się w stopniach magnitudy, wprowadzonych po raz pierwszy w 1935 r. przez Ch.F. Richtera. Intensywność wstrząsów sejsmicznych określana się m.in. za pomocą 12-stopniowej skali intensywności EMS-98 (Europejska Skala Makrosejsmiczna) na podstawie zawartych w skali opisów skutków wstrząsu dla budowli, zbiorników wodnych i ludzi. Do oceny skutków drgań wywołanych w środowisku powierzchniowym zjawiskami sejsmicznymi wywołanymi wydobyciem węgla kamiennego od niedawna wykorzystuje się Górniczą Skalę Intensywności Sejsmicznej, GSIS-2017, która wyróżnia 7 stopni intensywności.

Wstrząsy górnicze są ciągle monitorowane. Każdy wstrząs o energii powyżej 105 J, zarejestrowany przez kopalniane sieci sejsmologiczne, weryfikuje się w Górnośląskiej Regionalnej Sieci Sejsmologicznej (GRSS) lub obserwatoriach geofizycznych Polska Akademia Nauk. Dane o wstrząsach górniczych są ogólnie dostępne na stronie internetowej Główny Instytut Górnictwa www.grss.gig.eu. Polska Grupa Górnicza również udostępnia w internecie mapę wstrząsów swoich kopalń https://korporacja.pgg.pl/likwidacja…/mapa/index.html. Poniedziałkowy wstrząs, którego epicentrum było w kopalni Mysłowice-Wesoła, miał magnitudę wstrząsu ponad 3,4 stopnia w skali Richtera. Piątkowy oceniono na ponad 2,7 w skali Richtera. W wyniku poniedziałkowego tąpnięcia ranni zostali trzej górnicy, w tym dwaj bardzo poważnie. Żaden górnik nie ucierpiał w wyniku piątkowego wstrząsu.