Dziesięć zaleceń dotyczących lepszej ochrony dziedzictwa kulturowego przed skutkami zmiany klimatu

W ramach Europejskich Dni Dziedzictwa 2022, które w tym roku dotyczą kwestii zrównoważonego rozwoju, Komisja publikuje sprawozdanie w sprawie wzmocnienia odporności dziedzictwa kulturowego w celu jego ochrony przed skutkami zmiany klimatu. Informacje zebrane przez grupę ekspertów są niepokojące, ponieważ zmiana klimatu bezpośrednio i pośrednio zagraża wszystkim formom dziedzictwa kulturowego, m.in. poprzez obfite opady, długotrwałe fale upałów, susze, silne wiatry i podnoszenie się poziomu mórz i oceanów, które to zjawiska najprawdopodobniej nasilą się w przyszłości. W opublikowanym sprawozdaniu grupa ekspertów przedstawiła zestaw dziesięciu zaleceń, które mają pomóc wzmocnić odporność dziedzictwa kulturowego na zmianę klimatu.

Komisarz do spraw innowacji, badań naukowych, kultury, edukacji i młodzieży Marija Gabriel dodała: Ochrona wszystkich rodzajów dziedzictwa kulturowego przez zmianą klimatu stanowi istotne wyzwanie, z którym musimy się zmierzyć. Dotyczy to w równym stopniu stanowisk archeologicznych i historycznych zespołów budowlanych oraz krajobrazów i zabytków ruchomych: musimy znaleźć zintegrowane podejście chroniące charakter naszego dziedzictwa. Duża liczba państw, które miały swoich przedstawicieli w grupie ekspertów, dowodzi, że temat ten nabiera coraz większego znaczenia oraz że istnieje potencjał współpracy, identyfikacji luk i wymiany najlepszych praktyk na szczeblu europejskim.

Poprawa odporności dziedzictwa kulturowego na zmianę klimatu będzie się wiązać ze strategicznym przejściem na inwestycje w nowe formy ochrony i prac restauratorskich. W opublikowanym sprawozdaniu eksperci wskazują, że ponieważ za politykę w zakresie dziedzictwa kulturowego i zmiany klimatu na szczeblu krajowym odpowiedzialne są różne ministerstwa, wiele podmiotów musi stale i konsekwentnie dostosowywać swoje strategie, aby były one rzeczywiście skuteczne. Komplikuje to fakt, że brak jest spójnych metod pozyskiwania wiarygodnych informacji, danych ilościowych oraz dogłębnej wiedzy na temat degradacji dziedzictwa materialnego i znikania elementów dziedzictwa kulturowego.

Grupa ekspertów zaleca podjęcie działań w celu pełnego włączenia kwestii związanych z kulturą i dziedzictwem kulturowym do zrównoważenia środowiskowego i kształtowania polityki klimatycznej na wszystkich szczeblach (lokalnym, regionalnym, krajowym, europejskim i międzynarodowym). Regularnie aktualizowana mapa oceny ryzyka związanego z europejskim dziedzictwem kulturowym dostarczyłaby cennych informacji na temat zagrożonych elementów tego dziedzictwa. Ponadto należy przeprowadzić więcej badań w celu zidentyfikowania i lepszego zrozumienia najpoważniejszych zagrożeń i ich potencjalnych skutków, a także kosztów związanych z uodpornieniem dziedzictwa kulturowego na zmianę klimatu.

W sprawozdaniu wskazano również, że dziedzictwo kulturowe może być najcenniejszym źródłem wiedzy i inspiracji dla podmiotów kształtujących politykę, osób zarządzających tym dziedzictwem i dla całego społeczeństwa. Eksperci zebrali łącznie 83 przykłady dobrych praktyk z 26 krajów, które pokazują zarówno wpływ zmiany klimatu na dziedzictwo kulturowe, jak i potencjał rozwiązań w zakresie dziedzictwa kulturowego w kontekście zmiany klimatu. Na przykładzie historycznych zespołów budowlanych w sprawozdaniu wyjaśniono, że stanowią one repozytorium wiedzy lokalnej i technik rzemieślniczych, które często powstawały w odpowiedzi na niedobory energii i zasobów. Bardzo wysoki odsetek historycznych zespołów budowlanych wykorzystuje przyjazne dla klimatu materiały budowlane, które tradycyjnie były pozyskiwane oraz produkowane lokalnie i dzięki temu nie wymagały ponoszenia wysokich kosztów transportu oraz nie stanowiły źródeł emisji CO₂.

Grupa ekspertów pracowała w oparciu o Europejski Zielony Ład, przedstawiony przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen w grudniu 2019 r., stanowiący odpowiedź Europy na wielkie wyzwania, z jakimi nasze społeczeństwa muszą się zmagać w związku ze zmianą klimatu, i który ma na celu uczynienie Europy pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu do 2050 r.

Komisja Europejska