Pakiet Miejskiej Odporności – nowy raport CoopTech Hub i Fundacji im. Heinricha Bölla

Pakiet Miejskiej Odporności to szansa dla polskich miast i miasteczek, by postawić na rozwój zakorzeniony w społeczności i wzmacniać lokalną odporność. Zapraszamy do lektury nowego raportu CoopTech Hub i Fundacji im. Heinricha Bölla

Zazębiające się kryzysy – energetyczny, mieszkaniowy, klimatyczny, a do tego to wysoka inflacja i rosnące stopy procentowe – pokazują, że dotychczasowy model rozwoju miast, oparty na dużych pracodawcach i inwestycjach w infrastrukturę, wyczerpał się. Zamiast tego konieczne jest postawienie na rozwój  zakorzeniony lokalnie oraz budowanie siły społeczności, bo tylko współpraca pozwoli nam zbudować gospodarkę odporną na kryzysy. Na te właśnie wyzwania odpowiada Pakiet Miejskiej Odporności, oparty na modelu spółdzielni rozwojowej, pozwalającej wykorzystać i rozwijać lokalne zasoby – materialne oraz społeczne. Rozwiązanie to opiera się na trzech filarach: wspólnej własności, współinwestowaniu i współzarządzaniu. To demokratyczne podejście buduje społeczności zdolne do sprawnego reagowania na nadchodzące zmiany, umiejące adaptować się nowych warunków życia, szybko się regenerować oraz zapobiegać najcięższym skutkom kryzysów. 

– To może być ostatni moment dla miast, gmin i społeczności, aby na własnych warunkach odpowiedzieć na wyzwania stawiane przez transformację, która choć już się rozpoczęła, to wciąż zawiera wiele niewiadomych – podkreśla Joanna Erbel, liderka klubu samorządowego CoopTech Hub, ekspertka miejska i jedna z autorek raportu. – W planowaniu rozwoju konieczne jest uwzględnienie potrzeb lokalnych społeczności, a także potencjałów, które w niej drzemią. Wypracowany przez nas model pozwala na zidentyfikowanie obu tych aspektów. Właśnie spółdzielnie rozwojowe pozwalają na odpowiedzialne korzystanie z dostępnych zasobów, a także zapewniają, że pozostaną one pod kontrolą społeczności oraz zapobiegają uciekaniu zysków.

Spółdzielnie rozwojowe stanowią innowacyjne rozwiązanie: realizują strategiczne zadania danej gminy i równocześnie włączają szerokie grono osób i instytucji w budowanie miejskiej odporności. Model opracowany przez CoopTech Hub zakłada, że w pierwszym kroku spółdzielnie rozwojowe będą powoływać instytucje samorządowe (takie jak urząd gminy, miejska spółka czy spółdzielnia), aby zapewnić stabilność i instytucjonalne zaangażowanie oraz zasoby. Jednak już od początku głos społeczności musi mieć wpływ na to, jak spółdzielnia będzie funkcjonować i czym się będzie zajmować. W drugim kroku, spółdzielnia rozwojowa otworzy się na inwestowanie społecznościowe, dzięki czemu lokalne organizacje, przedsiębiorcy i poszczególne mieszkanki i mieszkańcy będą mogli  zaangażować swoje własne zasoby i stać się współwłaścicielkami i współwłaścicielami tej spółdzielni, czyli lokalnego wehikułu rozwoju. Spółdzielnia będzie również szansą dla klasy średniej, aby jej oszczędności, nawet jeśli pomniejszone przez ostatnie kryzysy, były wykorzystane do podnoszenia jakości codziennego życia.

– Spółdzielnie to szansa na zmianę, na odejście od paliw kopalnych i tworzenie miejsc pracy przyszłości. To wspólnotowe podejście uwzględnia jednostkowo osoby wykluczone: kobiety, mniejszości, osoby z niepełnosprawnościami w opozycji do kapitalistycznego postrzegania społeczeństwa jako jednolitej masy zatrudnionej w dużych scentralizowanych jednostkach napędzanych paliwami kopalnymi – zaznacza Beata Cymerman, Kierowniczka Programu Energia i Klimat w Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie. – Wizja zamykania kopalń i zakładów pracy nie musi oznaczać końca regionów pogórniczych i ucieczkę mieszkańców do większych metropolii, spółdzielnie rozwojowe są szansą na rewitalizację terenów pogórniczych i zaangażowanie lokalnej społeczności.

Wdrożenie modelu lokalnie zakorzenionego, spółdzielczego rozwoju musi dostosowywać się do miejskiego kontekstu i poszczególnych społeczności. Raport Pakiet Miejskiej Odporności pokazuje takie dwie drogi, będące efektem spotkań w Dąbrowie Górniczej i Koninie – miejscach w trakcie transformacji. Innowacyjny samorząd Dąbrowy Górniczej tworzy nowe centrum miasta, prowadząc rewitalizację skupioną wokół Fabryki Pełnej Życia. Dlatego w Dąbrowie Górniczej największy potencjał ma spółdzielnia wielosektorowa, która z jednej strony zarządzałaby miejską zielenią i produkowała żywność, a równocześnie korzystałaby z potencjału Fabryki Pełnej Życia i była inkubatorem lokalnej przedsiębiorczości. Natomiast w Wielkopolsce Wschodniej wygaszanie górnictwa i energetyki we wschodniej Wielkopolsce stawia wyzwania przed Koninem, gdzie ogromny potencjał młodych mieszkańców i mieszkanek pozostaje niezagospodarowany. Dla Konina najlepszym rozwiązaniem będzie spółdzielnia studencka, która w odpowiedzi na kryzys demograficzny pomoże w odnalezieniu się na lokalnym rynku pracy, a prowadząc działalność kulturalno-rozrywkową podniesie atrakcyjność miasta. Obydwie propozycje zakładają dalszy rozwój spółdzielni, otwarcie na współwłasność i poszerzanie działalności m.in. o rekultywację terenów pogórniczych, usługi opiekuńcze, produkcję energii i podnoszenie efektywności energetycznej. Raportowi towarzyszą opracowane modelowe statuty spółdzielni rozwojowych dla Dąbrowy Górniczej i Konina, których wdrożenie może być kolejnym krokiem na drodze lokalnie zakorzenionego rozwoju.

CoopTech Hub