Pride Month, czyli Miesiąc Dumy

Czerwiec to Miesiąc Dumy osób LGBT+, czyli obchodzony na całym świecie Pride Month. Z tej okazji we współpracy z Kolektywem Śląsk Przegięty przygotowaliśmy serię wpisów, z których dowiecie się jak mówić, żeby nie ranić oraz co oznaczają pojęcia używane w debacie publicznej. 

LGBTQ czy LGBT+

Jedno i drugie jest po prostu skrótem, podobnie jak skrótami są PL, NIP czy ONZ.  L to lesbijka, G to gej, B to osoba biseksualna, T to osoba transpłciowa. Q oznacza queer. „Plus” na końcu oznacza tyle, co „i inne osoby nieheteronormatywne” (m.in. osoby aseksualne, niebinarne, panseksualne, aromantyczne). Obu skrótów można używać, w zależności od tego, co chcemy powiedzieć. Oba skróty należy traktować jako neutralne określenie na grupę społeczną, podobnie jak określeniami na grupę społeczną są np. „emeryci i renciści”, „rolnicy” czy „osoby z niepełnosprawnością” (również określane skrótem: OzN). Każda z tych grup ma wspólne interesy, ale nie jest jednorodna, nie jest siatką znajomych, nie ma wspólnych poglądów i nie wyznaje jednej ideologii. Podobnie jest z grupą LGBT+.

Społeczność czy środowisko LGBT?

Określenia „środowisko LGBT” nie należy używać w ogóle – wywodzi się ono z PRL-u, kiedy osoby homoseksualne uważano za „środowisko kryminogenne”, konotuje ono negatywne skojarzenia. Z kolei „społeczność” jest bardziej współczesnym określeniem, jednak należy pamiętać o jego znaczeniu. Za Słownikiem Języka Polskiego: „grupa ludzi połączona więziami rodzinnymi, zawodowymi, miejscem zamieszkania itp.”. W tym kontekście, nie wszystkie osoby LGBT+ będą częścią społeczności – jeśli tak by było, musielibyśmy mówić również o społeczności heteroseksualnej. Jeśli mówimy więc o osobach LGBT+, warto zastanowić się czy faktycznie mamy na myśli społeczność (np. konkretną, katowicką społeczność LGBT+ albo społeczność aktywistek i aktywistów LGBT+) czy szerszą grupę społeczną.

Gender

Płeć kulturowa albo tożsamość płciowa. To pojęcie możemy rozumieć na co najmniej dwóch poziomach. W pierwszym znaczeniu, to zbiór społecznych/kulturowych przekonań o tym, jakie cechy i zachowania są właściwie dla danej płci (np. kobiety noszą sukienki, a mężczyźni spodnie; kobiety wychowują dzieci, mężczyźni zarabiają na dom; kobiety są emocjonalne, mężczyźni racjonalni). W drugim znaczeniu to indywidualna tożsamość i ekspresja płciowa („czuję się kobietą/mężczyzną/osobą niebinarną, wyrażam to w taki lub inny sposób”).

Queer 

Trudny do przetłumaczenia wyraz, który w języku angielskim był obraźliwym określeniem na wszelkie osoby odstające od heteroseksualnej normy. Słowo „queer” zostało przejęte przez osoby nim obrażane, a jego znaczenie z czasem stało się pozytywne. W polskim języku najbliżej mu do słowa „przegięcie”, na gruncie akademickim „queer”  tłumaczy się najczęściej jako „odmieńczość”. „Queer”, podobnie jak „przegięcie” to zarazem rzeczownik, przymiotnik („queerowa osoba”/„przegięta osoba”) i czasownik („queerować”/„przeginać”).

Znaczenie: 

1) w bardzo dużym uproszczeniu queer to zbiór praktyk i teorii skupionych na analizie, dekonstrukcji i kwestionowaniu społecznych norm, zwłaszcza tych opartych na binarnościach (męskie vs kobiece; homoseksualne vs heteroseksualne). Queer eksploruje to, co pomiędzy, jest też praktyką oporu przeciwko tym normom. Queerowe strategie oporu można przeciwstawić strategiom asymilacyjnym. Asymilacjonizm to myślenie „w niczym nie różnimy się od heteroseksualnej większości, więc należą nam się te same prawa”; z kolei queer wyraża się przez „różnimy się od heteroseksualnej większości i mamy do tego prawo”. 

2) queer w odniesieniu do osoby to pojęcie-parasol na określenie różnorodnych tożsamości, które wymykają się normom społecznym, zwłaszcza seksualnym i płciowym.

Co oznaczają dopiski he/his she/her they/them? 

To określenie zaimków, jakimi posługuje się osoba. W języku polskim odpowiednikami są on/jego, ona/jej, ono/jego, ono/jej oraz neozaimki, takie jak np. onu/jenu, onx/jx, onae/jae. Określanie form gramatycznych, którymi należy się posługiwać względem osoby, nie jest niczym nowym – zmienił się po prostu sposób podawania tej informacji oraz zwiększyła się ilość dostępnych form. Z pewnością wypełniając różnego rodzaju oficjalne formularze spotkał_ś się z koniecznością wyboru czy chcesz by zwracano się do ciebie „pan” czy „pani”. Zaimki pozwalają na przekazanie tej samej informacji rozmówcy, w nieco mniej oficjalny sposób. Jeśli masz wątpliwości związane z użyciem neozaimków, zajrzyj na neozaimki.pl.

Cispłciowość 

Zgodność płci odczuwanej z tą, którą przypisano przy urodzeniu.

Niebinarność

Pojęcie parasol na wszystkie tożsamości płciowe, które nie wpisują się w binarny podział płci. Osoba niebinarna to taka, która nie jest ani mężczyzną, ani kobietą. Pod parasolem niebinarności znajdują się zarówno osoby, które nie identyfikują się z żadną z tych płci, jak i takie, które identyfikują się z obiema. W spektrum niebinarności wchodzą też osoby płynne tożsamościowo (genderfluid) czy osoby identyfikujące się z tradycyjnymi niebinarnymi tożsamościami płciowymi, występującymi w kulturach pozaeuropejskich (np. hidźra w Indiach).