Kopalnie węglowe w Polsce: kluczowe liczby o zatrudnieniu i wydobyciu – nowe źródło danych od Fundacji Instrat

Górny Śląsk to ok. 80% wydobycia i blisko 90% zatrudnienia w całym sektorze górnictwa węgla kamiennego w Polsce – mniej widoczny fragment obrazu stanowią dwie kopalnie w Małopolsce Zachodniej (4 tys. pracowników), oraz jedna na Lubelszczyźnie (5,5 tys. pracowników). Wielkopolska Wschodnia zamknie dwie z trzech odkrywek węgla brunatnego w ciągu najbliższych 2 lat, czyli o 15 lat wcześniej niż ogłoszona data wygaszenia dla Kopalni Bełchatów i ponad 20 lat niż dla Kopalni Turów. Garść faktów o sytuacji ekonomicznej i społecznej w górnictwie węglowym w Polsce można od teraz znaleźć w jednym miejscu – bazie danych o kopalniach węgla kamiennego i brunatnego na prowadzonym przez Fundację Instrat portalu energy.instrat.pl.

Fundacja Instrat, think-tank zajmujący się polityką klimatyczno-energetyczną oraz sprawiedliwą transformacją w regionach węglowych, udostępnił nowe narzędzie do mapowania sytuacji ekonomiczno-społecznej polskich kopalni węgla kamiennego i brunatnego w Polsce. Na stronie energy.instrat.pl eksperci opublikowali szczegółowy wykaz kopalni wraz z informacją o ilości wydobytego węgla, zatrudnieniu, ogłoszonej dacie wydobycia z poziomem dokładności do każdej kopalni, ruchu czy odkrywki.

O projekcie mówi Michał Hetmański, współautor bazy danych – Jako pierwsi w Polsce pokazujemy ile polskie kopalnie wydobywają węgla i zatrudniają ludzi – z poziomem szczegółu do każdej kopalni, ruchu czy odkrywki. Do tej pory dostęp do tej wiedzy był rozproszony i nie był powszechny. Przygotowanie do sprawiedliwej transformacji wymaga pogłębionej informacji nt. poszczególnych zakładów górniczych i ich oddziaływania na region – mówi Hetmański, prezes Fundacji Instrat.

Jak wynika z danych zgromadzonych przez Instrat, w 2019 r. wydobyto w Polsce blisko 60 mln ton węgla kamiennego oraz 50 mln ton węgla brunatnego. Liderem pod kątem ilości wydobytego surowca jest należąca do Polskiej Grupy Energetycznej Kopalnia Bełchatów, która odpowiada za ok. 38 mln ton, z zatrudnieniem na poziomie blisko 4,8 tys. osób (wyłączając zatrudnienie w elektrowni). Według planów PGE GiEK, zamknięcie Pola Bełchatów i Pola Szczerców nastąpi do 2026 i 2038 roku.

Szybszym tempem transformacji wyróżnia się z kolei region Wielkopolski Wschodniej, gdzie już z początkiem tego roku zamknięta została ostatnia odkrywka Adamów w ramach KWB Adamów. Należące również do Grupy ZE PAK odkrywki Jóźwin i Drzewce (część KWB Konin) zostaną zamknięte w ciągu najbliższych dwóch lat – z końcem 2019 r. pracowało przy ich obsłudze ok. 1 tysiąca osób. Ostatnia odkrywka Tomisławice ma zostać zamknięta najpóźniej w 2030 r. – pracuje na niej kolejny tysiąc pracowników. Jak podsumowuje Instrat w swojej bazie danych, z trzech regionów węgla brunatnego tylko podregion koniński został do tej pory oficjalnie wskazany do wsparcia z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji przez Komisję Europejską.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe, w tym Małopolska Zachodnia, może zamknąć ostatnie kopalnie wydobywające węgiel energetyczny dopiero w 2049 r., jak wynika z Porozumienia społecznego między związkami zawodowymi oraz rządem, które Instrat obrazuje na swojej platformie energy.instrat.pl. Na pierwszy front mają pójść Ruch Pokój (2021) i Ruch Bielszowice (2023) w ramach należącej do Polskiej Grupy Górniczej KWK Ruda w Rudzie Śląskiej. Dopiero w 2034 roku wygaszony miałby być ostatni Ruch Halemba z tej kopalni. W całej KWK Ruda pracuje ok. 6,5 tys. osób, które odpowiada za wydobycie łącznie 4,3 mln ton węgla (dane za 2019 r.). Pozostały harmonogram wygaszania poszczególnych zakładów można znaleźć w danych Instratu.

Baza danych o kopalniach zawiera też niepublikowane wcześniej informacje o wydobywającym się z czynnych kopalń metanie. Jest on jest 86x silniejszym gazem cieplarnianym niż dwutlenek węgla. Jak wynika z danych KOBiZE zebranych przez think-tank EMBER, emisje metanu z polskich kopalni znacznie zwiększają ślad klimatyczny wydobywanego węgla, niekiedy nawet podwajając wpływ na klimat pochodzący z jego spalania. W Polsce z czynnych kopalń powstaje 430 kiloton emisji metanu.

Z analizy Instratu wynika że unijna strategia metanowa, której przyjęcie której planowane jest na koniec 2021, w szczególności może uderzyć w JSW i PGG które odpowiadały za znakomitą większość (prawie 90%) emisji z czynnych kopalni w Polsce (dane za 2019). Choć to JSW odpowiada za prawie połowę całej emisji, to ZG Brzeszcze (TAURON Wydobycie) jest najbardziej emisyjną kopalnią w przeliczeniu na wydobytą 1 tonę węgla. Jak wskazywał niedawno think-tank EMBER w raporcie “Drugi Bełchatów. Metan kopalniany w Polsce” Polska odpowiada za 70% wycieków metanu z czynnych kopalń węgla w Europie.

BAZA DANYCH energy.instrat.pl/coal_mining_map (PL&EN)

Fundacja Instrat