Częstochowa: Rosną miejskie wydatki. Budżet 2023

W projekcie budżetu Częstochowy na przyszły rok wydatki to 1 mld 710 mln zł, a dochody 1 mld 623 mln zł. Dynamicznie rosnące wydatki, niższe wpływy z PIT, konieczność finalizacji inwestycji związanych z przebudową DK-46 i DK-91 – to trudne wyzwania dla władz miejskich na 2023 r.      

Zaprezentowany na ostatniej sesji Rady Miasta projekt budżetu miasta na rok 2023 musiał uwzględnić niezwykle trudne warunki prawno–gospodarcze. Wiele uregulowań prawnych, które zostały wprowadzone przez stronę rządową oraz skutki finansowe z nich wynikające były jedną z wielu trudności mających wpływ na projekt budżetu na rok 2023.

STRATY DOCHODÓW Z PIT

Niezwykle istotny wpływ na kształt prezentowanego projektu budżetu miały zmiany ustawowe związane z wprowadzeniem tzw. Polskiego Ładu. Zmiany te dotyczą m.in. podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych i skutkują one znacznym uszczupleniem dochodów miasta z tytułu udziałów w PIT (udział w podatku dochodowym od osób fizycznych). 

Związek Miast Polskich obliczył, że Miasto Częstochowa na przestrzeni lat 2019-2023 w wyniku wprowadzonych zmian w tym podatku traci 371 mln zł. Otrzymane w roku 2021 i 2022 rekompensaty w łącznej wysokości 96 mln zł zmniejszyły ten ubytek do kwoty 275 mln zł.

Są to środki, które Częstochowie odebrano, a które nie zostały zrekompensowane. Zaplanowane przez Ministerstwo Finansów dla Miasta wpływy z tytułu udziałów w PIT na rok 2023 w wysokości 299 402 201 zł są niższe o ponad 9 mln zł od planowanych na 2022 rok, wg stanu na 01.01.2022 r. Natomiast uwzględniając dynamikę wzrostu tego źródła dochodów, której Jednostki Samorządu Terytorialnego zostały przez stronę rządową pozbawione, brakująca kwota to ponad 155 mln zł.

DODATKOWE KOSZTY, BRAK REALNYCH REKOMPENSAT

Na brak realnego wzrostu dochodów nakładają się skutki galopującej inflacji, które wymuszają na budżecie zabezpieczenie wysokich środków na podstawowe wydatki konsumpcyjne. 

Skutki wzrostu cen mediów, tj. energii, gazu, to kwota 19,2 mln zł, wzrost minimalnego wynagrodzenia (pierwszy etap od 1 stycznia 2023 r., drugi etap od 1 lipca 2023 r.) wymusił również konkretne zwiększenia wydatków bieżących.
Gwałtowny wzrost inflacji i spadek dochodów kształtuje budżet Miasta Częstochowy na 2023 rok, w którym niestety ograniczeniu muszą ulec zadania przypisane do realizacji jako zadania własne nieobligatoryjne. 

Ponadto nie ma mechanizmów, które mogłyby zniwelować skutki obciążenia budżetów inflacją. Nawet uregulowania dotyczące ustalenia maksymalnych cen za energię elektryczną nie są narzędziem, które pozwoliłoby na zniwelowanie skutków drastycznego wzrostu cen (stawka ta oznacza wzrost taryfy o ok. 87%  w stosunku do bieżącego roku). Drożejące paliwo, wymusza dołożenie bardzo wysokich kwot m.in. do publicznego transportu świadczonego przez MPK. 
Dotychczasowe uregulowania ustawowe zawierały zapis o przyznaniu na rok 2023 jednostkom samorządu terytorialnego subwencji rozwojowej. Dla Miasta Częstochowy oszacowano ją na kwotę co najmniej 10 mln zł. Niestety rząd wycofał się z tej regulacji, a zatem pozbawił JST, w tym Miasto Częstochowę, należnych mu kwot, które w świetle dotychczasowych uregulowań mogły być uwzględniane w procesie planistycznym roku 2023.

Trudno bez odpowiedniego wsparcia ze strony rządu i działań osłonowych umożliwiających zniwelowanie ubytków w dochodach, skutków kryzysu gospodarczego i galopującej inflacji, zbilansować budżet Miasta Częstochowy.

W stronie dochodowej niestety nie znalazły zabezpieczenia wszystkie ważne dla Miasta zadania. Dla zbilansowania wszystkich koniecznych potrzeb w budżecie należałoby wydatki konsumpcyjne zwiększyć dodatkowo aż o ponad 340 mln zł. Jest to niemożliwe z uwagi na brak źródeł pokrycia i przekroczenie wszelkich wskaźników budżetowych, które pozwalają na uchwalenie budżetu.

Niewielki wzrost strony dochodowej budżetu, który jest przeznaczony na skutki inflacji, zabezpieczenie cen energii i mediów oraz zabezpieczenie środków na kontynuację rozpoczętych procesów inwestycyjnych, pozwala na umieszczenie w nim zadań realizowanych na rzecz naszych mieszkańców w okrojonym zakresie.

Projektując budżet na rok 2023 wzięto pod uwagę całość czynników mających wpływ na kształt planowanych wielkości zarówno po stronie dochodów jak i wydatków. 

DOCHODY OGÓŁEM

Strona dochodowa ogółem budżetu została zaplanowana na poziomie 1 631 778 357 zł.

DOCHODY BIEŻĄCE

Główne projektowane wielkości dochodów bieżących kształtują się następująco:
1.    Dochody własne bieżące w kwocie 781 529 726 zł, w stosunku do przewidywanego wykonania 2022 roku (816 580 455,17 zł) łącznie maleją o 35 mln zł, tj. o 4,3%. Natomiast w stosunku do planu wg uchwały budżetowej na rok 2022 wzrastają o 59,3 mln zł. 
Główne źródła dochodów własnych to:
a)    udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych w kwocie 299 402 201 zł, w stosunku do planu wykonania 2022 roku maleją o 53,3 mln zł, natomiast w stosunku do planu wg uchwały budżetowej na rok 2022 maleją o 9,3 mln zł; uwzględniając dynamikę wzrostu, której JST zostały przez stronę rządową pozbawione, brakująca kwota to ponad 155 mln zł;
b)    udziały w podatku dochodowym od osób prawnych w kwocie 36 414 898 zł, w stosunku zarówno do planu wykonania roku 2022, jak i planu wg uchwały budżetowej na rok 2022, wzrastają o 12,3 mln zł;
c)    podatek od nieruchomości w kwocie 198 491 271 zł, w stosunku do przewidywanego wykonania roku 2022 wzrasta o 24,7 mln zł, natomiast w stosunku do planu wg uchwały budżetowej na rok 2022 wzrasta o 27,7 mln zł;
d)    podatek od środków transportowych w kwocie 8 600 000 zł, w stosunku zarówno do przewidywanego wykonania roku 2022, jak i planu wg uchwały budżetowej na rok 2022, wzrasta o 1,7 mln zł;
e)    opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi skalkulowana na kwotę 91 000 000 zł wskazuje wzrost w stosunku do przewidywanego wykonania roku 2022 o 9 mln zł, natomiast w stosunku do planu wg uchwały na rok 2022 – o 16,5 mln zł; w tym miejscu zaznaczyć należy, że dochody te mają celowe przeznaczenie i są wydatkowane wyłącznie na gospodarowanie systemem odpadowym (w tym z tytułu odbioru odpadów i ich zagospodarowania);
f)    opłata za mieszkaniowy zasób komunalny została skalkulowana w wysokości 28 220 690 zł i w stosunku zarówno do przewidywanego wykonania roku 2022, jak i planu wg uchwały budżetowej na rok 2022, wzrasta o 3,2 mln zł; opłaty te w całości są przeznaczone na zasób gminny, jego zarządzanie, utrzymanie i bieżące remonty.
2.    Subwencje ogólne zaplanowane w kwocie 448 235 244 zł wzrastają w stosunku do przewidywanego wykonania roku 2022 o 60 mln zł (15,5%), a w stosunku do planu wg uchwały budżetowej na rok 2022 o 69,7 mln zł, tj. 18,4%. Na wielkości ogółem składają się:
a)    część oświatowa subwencji ogólnej w kwocie 428 045 321 zł,
b)    część równoważąca subwencji ogólnej w kwocie 20 189 923 zł.
3.    Dotacje celowe bieżące zaplanowano na rok 2023 w kwocie 144 992 729 zł. Są one niższe od przewidywanego wykonania roku 2022 o kwotę 98 027 645 zł.

DOCHODY MAJĄTKOWE

Dochody majątkowe w budżecie ujęto w wysokości 255 767 369 zł. Do głównych pozycji należą dotacje unijne w kwocie 219 911 342 zł, środki bezzwrotne z Programu Inwestycji Strategicznych w kwocie 25 000 000 zł oraz dochody z majątku gminy, w tym sprzedaż nieruchomości.

WYDATKI OGÓŁEM

Wydatki zostały zaplanowane na poziomie 1 710 424 120 zł. Na środki te składają się część bieżąca budżetu oraz część majątkowa. 

WYDATKI BIEŻĄCE

Wydatki bieżące zostały zaplanowane w kwocie 1 200 916 346 zł. Miasto musiało na przyszły rok wyasygnować niezwykle duże środki na zabezpieczenie obligatoryjnych zadań. W pierwszej kolejności miasto musi zabezpieczyć środki na media, na obsługę długu oraz na wynagrodzenia. 

Wymagana kwota na zabezpieczenie mediów (energia, gaz, woda) to 68 mln 454 tys. zł, w tym dodatkowa kwota spowodowana podwyżkami cen mediów to 19 mln 200 tys. zł.

Na regulacje i podwyżki wynagrodzeń, planowana do zabezpieczenia kwota to prawie 29 mln zł.

Ogromna presja na wynagrodzenia w związku z rosnącą inflacją wymusza na budżecie konieczność zabezpieczenia dodatkowych środków. Wysokość wynagrodzeń nie rośnie bowiem adekwatnie do inflacji, nawet do jej części i wyasygnowane na ten cel w projekcie budżetu środki także nie będą w stanie zrekompensować inflacji. Ponadto wprowadzone przez stronę rządową dwustopniowe regulacje w zakresie podwyższenia minimalnego wynagrodzenia w 2023 roku (od 1 stycznia 2023 r. i od 1 lipca 2023 r.) wymuszają na samorządzie konieczność dostosowania minimalnych płac do przyjętych przez rząd wysokości – wszystko to w ramach własnego budżetu, bez pomocy finansowej rządu.

Inflacja oraz poziom PKB wykreował stawki WIBOR sięgające niemal 8 punktów procentowych.  Sytuacja ta spowodowała konieczność zabezpieczenia w budżetach JST dużych kwot przeznaczonych na obsługę długu. Miasto Częstochowa w 2023 roku musi zabezpieczyć na ten cel 27,6 mln zł. 
W stosunku do planu wg uchwały na rok 2022 jest to kwota wyższa o 12 547 107 zł, czyli o 83%.  Dalsze podwyższanie stóp procentowych przez Radę Polityki Pieniężnej będzie skutkowało koniecznością zabezpieczenia w budżecie kolejnych środków na ten cel.

Tylko te trzy pozycje pokazują, jak duża ilość dodatkowych środków musi zostać zabezpieczona w przyszłorocznym budżecie na podstawowe, obowiązkowe wydatki. Budżet na rok 2023 w zakresie wydatków przewiduje w związku z tym ograniczenie środków na pozostałe usługi świadczone na rzecz naszych mieszkańców w zakresie sportu, polityki społecznej, zdrowotnej, kulturalnej oraz innych ważnych dziedzin życia. 

W ramach wydatków bieżących w budżecie Miasta Częstochowy 2023 roku zaplanowano następujące kwoty:
a)    wydatki jednostek budżetowych w kwocie 892 142 687 zł, z tego:
–    wynagrodzenia i składki od nich naliczone 470 250 830 zł 
–    wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań 421 891 857 zł 
b)    dotacje na zadania bieżące w kwocie 166 949 219 zł 
c)    świadczenia na rzecz osób fizycznych 97 384 957 zł 
d)    wydatki na programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o finansach publicznych, w części związanej z realizacją zadań jednostki samorządu terytorialnego w kwocie 5 326 919 zł 
e)    wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez miasto przypadające do spłaty 
w roku 2023 w kwocie 11 512 564 zł 
f)    obsługa długu miasta w kwocie 27 600 000 zł. 

WYDATKI MAJĄTKOWE

W ramach wydatków ogółem wyodrębnia się wydatki majątkowe. 
W związku z rozpoczętymi  inwestycjami, których przerwanie byłoby bardzo kosztowne i społecznie nieakceptowalne oraz w związku z realizacją priorytetowych dla Miasta inwestycji proces inwestycyjny wymusza na budżecie wyasygnowanie znaczących środków na ich kontynuację.
Projekt budżetu 2023 roku zakłada przeznaczenie na wydatki majątkowe kwoty 509 507 774 zł,  z tego 177,8 mln zł swoje źródło pokrycia ma w środkach unijnych. W środkach z kredytu z Europejskiego Banku Inwestycyjnego zabezpieczono kwotę 147 623 000 zł. 

Do największych kwotowo inwestycji miejskich w 2023 r. należeć będą:
– przebudowa alei Wojska Polskiego – DK 1 (obecnie DK 91) – 308 mln  50 tys. zł,
– rozbudowa DK-46 – ulicy Głównej i ulicy Przejazdowej wraz z budową obejścia ul. Św. Barbary do ul. Pułaskiego – 88 mln 50 tys.  zł,
– budowa połączenia drogowego ul. Korfantego z ul. Bugajską – 44 mln 255 tys. zł,
– zakup autobusów elektrycznych wraz ze stacjami ładowania – 12 mln 924 tys. zł,
– termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej – III etap – 9 mln 110 tys. zł,
– budowa budynku Miejskiego Przedszkola nr 29, przy ul. Osada Młyńska 1 wraz z rozbiórką istniejącego przedszkola i zagospodarowaniem terenu – 8 mln 700 tys. zł,
– rozbudowa ul. Jesiennej od ul. Marszałka Rydza-Śmigłego do alei 11 Listopada oraz budowa łącznika drogowego ul. Jesiennej i ul. Rydza-Śmigłego z ul. Bór – 7 mln 950 tys. zł,
– modernizacja infrastruktury sportowej na stadionie Skry przy ul. Loretańskiej – 5 mln 265 tys. zł,
– budowa Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK) wraz z biurem i bazą Centrum Usług Komunalnych – 5 mln 70 tys. zł,
– budowa budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ul. Bardowskiego – 4  mln 181 tys. zł,
– Centrum Piłki Nożnej w Częstochowie – przebudowa i rozbudowa obiektu sportowego przy ul. Limanowskiego – II etap – 2 mln zł (nakłady planowane w 2023 r.).

W ramach budżetu wydatków majątkowych realizowane będą także zadania inwestycyjne Budżetu Obywatelskiego w kwocie 4 625 433 zł oraz w ramach Inicjatyw Lokalnych w kwocie 850 000 zł.

PRZYCHODY I ROZCHODY

Budżet naszego Miasta w związku z niezbilansowaniem się oraz koniecznością spłat wcześniej zaciągniętych kredytów posiada również stronę przychodów i rozchodów. Strona dochodowo-przychodowa bilansuje stronę wydatkowo-rozchodową. Na rozchody, tj. spłatę wcześniej zaciągniętych kredytów i pożyczek, budżet musi zabezpieczyć kwotę 68 977 237 zł. Ogółem strona wydatkowo-rozchodowa (tj. wydatki + rozchody) zamyka się kwotą 1 779 401 357 zł. Kwota ta musi być zabezpieczona dochodami, a jeśli ich brakuje, tak jak w naszym przypadku, przychodami.

Na rok 2023 planuje się pozyskać przychody z tytułu kredytu EBI (umowa kredytowa podpisana w 2021 roku) w wysokości 147 623 000 zł.

BILANS BUDŻETU

Bilans budżetu na 2023 rok wygląda następująco:
1.    Dochody ogółem 1 631 778 357 zł
2.    Przychody ogółem 147 623 000 zł (kredyt EBI)
3.    Wydatki ogółem 1 710 424 120 zł
4.    Rozchody ogółem 68 977 237 zł (spłata kredytów i pożyczek)
5.    Wynik budżetu /-/ 78 645 763 zł.

Pierwsze czytanie projektu budżetu wraz ze zgłaszaniem wniosków do projektu zaplanowano na kolejnej sesji Rady Miasta 1 grudnia. Projekt będzie następnie przedmiotem obrad komisji merytorycznych Rady Miasta, a głosowanie nad nim zaplanowano 15 grudnia.

Urząd Miasta Częstochowa