Przełomowe unijne przepisy dotyczące platform internetowych wchodzą w życie

Wszedł w życie akt o usługach cyfrowych – przełomowy zbiór nowych unijnych przepisów mających zapewnić bezpieczniejsze i bardziej rozliczalne środowisko internetowe. Akt o usługach cyfrowych ma zastosowanie do wszystkich usług cyfrowych, które łączą konsumentów z towarami, usługami lub treściami.

Ustanowiono w nim nowe, szeroko zakrojone obowiązki dla platform internetowych w zakresie ograniczania szkodliwych zjawisk i przeciwdziałania zagrożeniom w internecie, wprowadzono silne zabezpieczenia praw użytkowników stosownych usług, a także objęto platformy cyfrowe jedynymi w swoim rodzaju ramami dotyczącymi przejrzystości i rozliczalności. Opracowany jako jednolity dla całej UE zbiór przepisów, akt ten zapewni nowe możliwości ochrony użytkowników, a przedsiębiorstwom zagwarantuje pewność prawa na całym jednolitym rynku. Akt o usługach cyfrowych jest pierwszym tego rodzaju zestawem narzędzi regulacyjnych na świecie i wyznacza międzynarodowy punkt odniesienia dla podejścia regulacyjnego do pośredników internetowych.

Nowe obowiązki dla podmiotów świadczących usługi cyfrowe

Akt o usługach cyfrowych wprowadza nowy, kompleksowy zbiór przepisów dla podmiotów świadczących internetowe usługi pośrednictwa, określających, w jaki sposób muszą one opracowywać swoje usługi i procedury. Te nowe przepisy obejmują nowe obowiązki w zakresie ograniczania rozpowszechniania nielegalnych treści i nielegalnych produktów w internecie, zwiększenia ochrony małoletnich oraz zapewnienia użytkownikom większego wyboru i lepszych informacji. Obowiązki poszczególnych podmiotów działających w internecie odpowiadają ich roli, wielkości oraz wpływowi, jaki mają w ekosystemie internetowym; zestawienie informacji na ten temat dostępne jest tutaj.

Wszyscy pośrednicy internetowi będą musieli przestrzegać nowych, szeroko zakrojonych obowiązków w zakresie przejrzystości w celu zwiększenia rozliczalności i nadzoru, na przykład za pomocą nowego mechanizmu sygnalizowania nielegalnych treści. Dla platform liczących ponad 45 mln użytkowników wprowadzono specjalny system: w przypadku takich bardzo dużych platform lub wyszukiwarek internetowych dodatkowe obowiązki obejmują szeroko zakrojone roczne oceny ryzyka wystąpienia szkodliwych zjawisk związanych z ich usługami – na przykład w odniesieniu do narażenia na nielegalne treści lub towary lub rozpowszechniania dezinformacji. Zgodnie z aktem o usługach cyfrowych konieczne będzie wprowadzenie przez takie duże podmioty środków ograniczających takie ryzyko. Podmioty te będą również podlegać niezależnemu audytowi świadczonych przez nie usług oraz wprowadzonych przez nie środków.

Mniejsze platformy i przedsiębiorstwa typu start-up będą objęte ograniczonym zakresem obowiązków i specjalnymi wyłączeniami z niektórych przepisów, ale przede wszystkim skorzystają ze zwiększonej jasności i pewności prawa ułatwiającej prowadzenie działalności na całym jednolitym rynku UE. 

Zwiększone zabezpieczenia praw podstawowych w internecie

Nowe przepisy chronią prawa podstawowe użytkowników w UE również w środowisku internetowym. Nowe gwarancje wolności wypowiedzi ograniczą arbitralne decyzje platform dotyczące moderowania treści i zapewnią użytkownikom nowe sposoby podejmowania świadomych działań przeciwko platformie, w przypadku gdy ich treści podlegają moderacji: użytkownicy platform internetowych będą mieli teraz na przykład do dyspozycji różne możliwości kwestionowania decyzji dotyczących moderowania, w tym również wtedy, gdy podstawę tych decyzji stanowią warunki korzystania z usług określone przez platformy. Użytkownicy mogą złożyć skargę bezpośrednio do platformy, zwrócić się do pozasądowego organu rozstrzygania sporów lub skierować sprawę do sądu.

Nowe przepisy wymagają również, by warunki korzystania z usług platform były przedstawiane w jasny i zwięzły sposób oraz by respektowały prawa podstawowe użytkowników.

Bardzo duże platformy i wyszukiwarki internetowe będą ponadto musiały przeprowadzić kompleksową ocenę zagrożeń dla praw podstawowych, w tym wolności wypowiedzi, ochrony danych osobowych oraz wolności i pluralizmu mediów w internecie, a także praw dziecka.

Nowe uprawnienia nadzorcze Komisji 

Akt o usługach cyfrowych ustanawia bezprecedensowy poziom nadzoru publicznego nad platformami internetowymi w całej Unii, zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym. Komisja otrzymała uprawnienia do bezpośredniego nadzorowania bardzo dużych platform internetowych i bardzo dużych wyszukiwarek internetowych, tj. przedsiębiorstw, które indywidualnie docierają do ponad 10 proc. ludności UE, czyli około 45 mln osób. Ponadto każde państwo członkowskie ma obowiązek wyznaczyć koordynatora ds. usług cyfrowych, który będzie sprawował nadzór nad innymi podmiotami objętymi zakresem aktu o usługach cyfrowych, a także nad bardzo dużymi platformami i wyszukiwarkami internetowymi w odniesieniu do kwestii, które nie mają znaczenia systemowego. Koordynatorzy krajowi i Komisja Europejska będą współpracować w ramach Europejskiej Rady ds. Usług Cyfrowych. Ustanowione zostaną ogólnounijne mechanizmy współpracy między krajowymi organami regulacyjnymi a Komisją.

Komisja powoła do życia europejskie centrum ds. przejrzystości algorytmów (ECAT, European Centre for Algorithmic Transparency), które będzie wspierać jej funkcje nadzorcze dzięki wewnętrznej i zewnętrznej wiedzy fachowej z wielu dziedzin. Centrum to zapewni wsparcie w postaci ocen dotyczących tego, czy funkcjonowanie systemów algorytmicznych jest zgodne z wymogami w zakresie zarządzania ryzykiem, które akt o usługach cyfrowych nakłada na bardzo duże platformy i wyszukiwarki internetowe, aby zapewnić bezpieczne, przewidywalne i wiarygodne środowisko internetowe.

Kolejne kroki

Po wejściu w życie aktu o usługach cyfrowych platformy internetowe będą miały trzy miesiące (do 17 lutego 2023 r.) na zgłoszenie liczby aktywnych użytkowników końcowych swoich stron internetowych. Komisja zachęca również wszystkie platformy internetowe do powiadomienia jej o opublikowanej liczbie użytkowników. Na podstawie zgłoszonych liczb użytkowników Komisja oceni, czy daną platformę należy wyznaczyć jako bardzo dużą platformę internetową lub bardzo dużą wyszukiwarkę internetową. Po podjęciu przez Komisję decyzji w sprawie wyznaczenia dany podmiot będzie miał cztery miesiące na zapewnienie zgodności z wymogami nałożonymi w akcie o usługach cyfrowych, w tym na przeprowadzenie pierwszej rocznej oceny ryzyka i przekazanie jej Komisji. Państwa członkowskie UE będą musiały wyznaczyć swoich koordynatorów ds. usług cyfrowych do 17 lutego 2024 r., który stanowi dzień rozpoczęcia pełnego stosowania aktu o usługach cyfrowych w odniesieniu do wszystkich objętych nim podmiotów.

Komisja Europejska