Konsultacje Strategii Demograficznej 2040 w Śląskiem

Trwają konsultacje Strategii Demograficznej 2040. Przedstawiciele kierownictwa Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej odwiedzą 16 województw. Dziś konsultacje z udziałem sekretarza stanu w MRiPS Stanisława Szweda odbyły się w Katowicach. W spotkaniu uczestniczyli także wojewoda śląski Jarosław Wieczorek, wicewojewoda Robert Magdziarz, przedstawiciele samorządów, organizacji pozarządowych oraz członkowie Rady ds. Rodziny przy Wojewodzie Śląskim.

Strategia zakłada wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu gwarantującego zastępowalność pokoleń. Rząd planuje osiągnąć ten cel poprzez długofalowe, wieloobszarowe działania likwidujące bariery, które zniechęcają Polaków do realizowania ich aspiracji w zakresie rodziny. – Strategia Demograficzna 2040 to dokument kluczowy dla przyszłości Polski, w którym stawiamy ambitny, ale możliwy do zrealizowania cel: chcemy do 2040 osiągnąć współczynnik dzietności na poziomie co najmniej 1,8 – powiedział wiceminister Stanisław Szwed.

Polska, podobnie jak większość państw europejskich, znajduje się w bardzo niekorzystnej sytuacji demograficznej. Polacy – według wszelkich badań – chcą mieć dzieci. Przed założeniem rodziny często powstrzymuje ich brak własnego mieszkania, obawy o stabilność pracy czy o możliwość zapewnienia opieki nad małym dzieckiem.

Odpowiedzią na te wyzwania jest mądra i szeroko zakrojona polityka prorodzinna. Polityka nakierowana na wzmocnienie rodziny oraz znoszenie barier dla rodziców – również tych przyszłych i nie do końca zdecydowanych. Główny cel to wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu dzietności gwarantującego zastępowalność pokoleń.

Wśród priorytetowych kierunków interwencji są programy z Polskiego Ładu oraz nowe inicjatywy wspierające elastyczność i stabilność pracy oraz poprawę jakości ochrony zdrowia.

– Część założeń Polskiego Ładu wprost realizuje kierunki wskazane w Strategii Demograficznej 2040. To m .in. kwestie związane z programami mieszkaniowymi – Mieszkanie bez Wkładu oraz Dom bez Formalności – zaznaczył wiceszef resortu rodziny.

To pierwszy tego typu dokument – żaden wcześniejszy rząd w Polsce nie zajął się tym wyzwaniem, choć demografia to jedno z kluczowych wyzwań, z którym jako społeczeństwo będziemy mierzyć się w najbliższych dziesięcioleciach.

– Zdajemy sobie sprawę, jak wielkie wyzwanie stoi przed Polską i przed województwem, żeby demograficznie Polska była silna – tak, abyśmy mogli każdego dnia cieszyć się z tego, że obywateli przybywa i żebyśmy tę zastępowalność pokoleń jak najszybciej osiągnęli – powiedział wojewoda Jarosław Wieczorek.

Cele Strategii Demograficznej 2040

Strategia Demograficzna 2040 koncentruje się na dzietności, ponieważ długofalowo jest to najlepszy sposób na przywrócenie korzystnej struktury demograficznej polskiego społeczeństwa. Dlatego strategicznym celem zaproponowanym przez autorów dokumentu jest wyjście z pułapki niskiej dzietności i zbliżenie się do poziomu dzietności gwarantującego zastępowalność pokoleń.

Eksperci zidentyfikowali 10 obszarów wpływających na decyzję o posiadaniu dzieci i zaproponowali 12 kierunków interwencji w ramach 3 celów szczegółowych. Są to:

Cel szczegółowy 1 – Wzmocnienie rodziny:

• zabezpieczenie finansowe rodzin (konsekwentnie realizowane od 2015 roku poprzez liczne programy, w tym Rodzinę 500+)
• wsparcie w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodzin (kierunek priorytetowy MIESZKANIE)
• wsparcie trwałości rodzin,
• popularyzacja kultury sprzyjającej rodzinie,
• wzmocnienie współpracy z III sektorem i innymi podmiotami działającymi na rzecz rodziny,

Cel szczegółowy 2 – Znoszenie barier dla rodziców chcących mieć dzieci

• rozwój rynku pracy przyjaznego rodzinie (kierunek priorytetowy PRACA)
• rozwój form opieki nad dziećmi (realizowany od 2015 roku kierunek priorytetowy OPIEKA)
• rozwój opieki zdrowotnej (kierunek priorytetowy ZDROWIE)
• poprawa jakości i organizacji edukacji,
• rozwój infrastruktury i usług potrzebnych rodzinom,

Cel szczegółowy 3 – Podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk

• podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk na szczeblu centralnym,
• podniesienie jakości zarządzania i wdrażania polityk na szczeblu samorządowym.

W rezultacie powstał katalog 104 różnych działań, z których wiele będzie realizowanych w ramach programów Polskiego Ładu. To m.in. Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, Mieszkanie bez Wkładu Własnego, Bon mieszkaniowy, Mój dom 70 m², Maluch Plus, zwiększenie nakładów na zdrowie oraz programy pośrednio realizujące postulaty Strategii – takie jak Program Świetlica i Żłobek w każdej gminie.

Zwiększenie elastyczności i stabilności pracy

Badania poprzedzające opracowanie Strategii dowiodły, że na podjęcie decyzji o urodzeniu dziecka duży wpływ ma poczucie bezpieczeństwa finansowego. Dlatego w ramach Strategii Demograficznej 2040 rząd proponuje wprowadzenie dodatkowych rozwiązań zwiększających elastyczność i stabilność pracy.

Rozwiązania zwiększające elastyczność pracy:

• Gwarancja elastycznej pracy dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4 (praca zdalna, praca hybrydowa lub elastyczny czas pracy). Wybór będzie uzależniony od charakteru wykonywanej pracy oraz dokonywany w oparciu o porozumienie pracodawcy z pracownikiem.
• Gwarancja pracy w zmniejszonym wymiarze godzin dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4, poszerzona o zapis, że pracodawca nie może dyskryminować pracownika ze względu na wymiar czasu pracy poprzez wykluczenie go z przywilejów pracowniczych. 
• Gwarancja, że różne elastyczne formy mogą być stosowane równocześnie, w zależności od charakteru wykonywanej pracy (dokonany w formie porozumienia pracodawcy z pracownikiem).

Rozwiązania zwiększające stabilność pracy:

• Ograniczenie możliwości zawierania umów o pracę na czas określony z osobami w wieku do 40 lat do maksymalnie 2 umów, na łączny czas nie przekraczający 15 miesięcy.
• Ochrona przed zwolnieniem dla obojga rodziców (obecnie z takiej ochrony korzysta matka). Propozycja zmian obejmuje:
  • Rozszerzenie przepisu i objęcie matek ochroną przez okres do roku po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (niezależnie od wymiaru czasu pracy).
  • Wprowadzenie ochrony dla ojców w ciągu 1. roku życia dziecka. W przypadku małżeństw ta ochrona obowiązywałaby od momentu zajścia żony w ciążę.
  • Wprowadzenie obowiązku poinformowania pracownika o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem przy podpisaniu umowy o pracę.

Stabilność pracy i związanego z nią stabilnego dochodu rodziny są ważne dla podejmowania decyzji o posiadaniu dziecka. A kiedy ono się urodzi i skończy się urlop rodzicielski, kluczowe staje się połączenie obowiązków zawodowych obojga rodziców z opieką nad dziećmi, stąd decyzja o włączeniu tego obszaru do priorytetowych kierunków działań.

Poprawa jakości ochrony zdrowia w kontekście demografii

W badaniach poprzedzających przygotowanie Strategii Demograficznej blisko 35 procent respondentów zadeklarowało, że wpływ na ich decyzję o posiadaniu dzieci ma jakość systemu opieki zdrowotnej (w tym pediatrycznej). Niemal tak samo często respondenci wskazywali na kwestię jakości opieki prenatalnej i okołoporodowej.

Zwiększenie nakładów na ochronę zdrowia do 7% to jeden z fundamentów Polskiego Ładu. Program przewiduje także szereg działań wprost adresujących zgłaszane przez respondentów problemy (np. Powszechny i bezpłatny dostęp do badań prenatalnych).

Poprawa jakości ochrony zdrowia to także jeden z priorytetowych kierunków interwencji Strategii Demograficznej 2040, w ramach którego rekomendowane są dodatkowe działania, nieujęte w Polskim Ładzie.

Jednym z nich jest utworzenie (we współpracy z administracją samorządową) modelowego centrum zajmującego się zdrowiem prokreacyjnym. Centrum będzie zapewniać:

• Kompleksową, wysokospecjalistyczną opiekę nad
  • niepłodnymi parami oraz parami z doświadczeniem poronienia,
  • rodzicami oczekującymi urodzenia dziecka,
  • rodziną po urodzeniu dziecka;
• Edukację personelu medycznego i pacjentów;
• Możliwość prowadzenia działalności naukowo-badawczej.

Szczegóły rozwiązań z tego obszaru będą prezentowane w porozumieniu z Ministerstwem Zdrowia po zakończeniu etapu uzgodnień.

Szczegółowe informacje dotyczące Strategii Demograficznej 2040 dostępne są na stronie Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Demograficznej: https://www.gov.pl/demografia.

Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach