Zmiana klimatu a bezpieczeństwo żywnościowe w Polsce. Wyzwania i działania niezbędne dla przyszłości

W obliczu postępującej zmiany klimatu, Polska stoi przed nieuniknionymi wyzwaniami związanymi z bezpieczeństwem żywnościowym. Naukowe raporty i publikacje dotyczące tego zagadnienia jednoznacznie wskazują na pilną potrzebę podjęcia działań mających na celu dostosowanie się i ochronę naszych systemów żywnościowych. Bezpieczeństwo żywnościowe to nie tylko kwestia zdrowia publicznego, ale również stabilności społecznej i gospodarczej naszego kraju.

Polska jest obecnie narażona na ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak długotrwałe susze, intensywne opady deszczu, powodzie i fale upałów. Zjawiska mają negatywny wpływ na plony, jakość żywności oraz dostępność produktów dla społeczeństwa. Szczególnie narażone na te zmiany są newralgiczne z punktu widzenia bezpieczeństwa żywnościowego sektory upraw zbóż, warzyw, owoców oraz hodowla zwierząt.

Jak informuje Koalicja Klimatyczna w raporcie „Wpływ zmiany klimatu na bezpieczeństwo żywnościowe Polski”, rolnictwo, bardziej niż jakakolwiek inna gałąź gospodarki, jest uzależnione od czynników klimatycznych. Na produkcję żywności wpływają: długość okresu wegetacyjnego, wielkość i rozkład opadów atmosferycznych. Czynniki te – coraz bardziej modyfikowane przez postępującą zmianę klimatu – wpływają na wysokość plonów, a więc na dochody producentów rolnych i nasze bezpieczeństwo żywnościowe.

– Zmiana klimatu oznacza dla polskiego rolnictwa przede wszystkim funkcjonowanie w mniej stabilnych warunkach. Zwiększa się liczba lat z falami upałów, susz, gwałtownych opadów atmosferycznych. Niekorzystne dla upraw są również niestabilne warunki zimowania – podczas łagodnych zim nieuniknione są gwałtowne spadki temperatury powodujące wymarznięcia. Wzrost temperatury i parowania zwiększy zagrożenie suszą. To wszystko negatywnie wpływa na dochody rodzin rolniczych i zmniejsza poziom bezpieczeństwa żywnościowego” – podkreśla współautor raportu Koalicji Klimatycznej „Wpływ zmiany klimatu na bezpieczeństwo żywnościowe Polski”, dr hab. Jerzy Kozyra z Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.

Według raportu opracowanego przez Amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) zmiana klimatu już teraz wpływa na uprawy na całym świecie. Wprowadzanie długotrwałych strategii dostosowawczych jest niezbędne, aby zapewnić przyszłe bezpieczeństwo żywnościowe. Zalecane jest m.in. zwiększenie inwestycji w technologie rolnicze dostosowane do zmieniających się warunków klimatycznych, promowanie zrównoważonego rolnictwa, ochronę różnorodności biologicznej oraz wprowadzenie skutecznych systemów monitoringu i zarządzania kryzysowego.

By walczyć z wpływem zmiany klimatu na bezpieczeństwo żywieniowe konieczne jest zwiększenie wysiłków na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i ograniczenia ich negatywnego wpływu na klimat. Konieczne są również działania mające na celu ograniczenie wylesiania, promowanie zrównoważonych źródeł energii i poprawy efektywności energetycznej. Takie działania jak wspieranie produkcji lokalnej i ograniczenie marnotrawstwa żywności są także nieodzowne dla ograniczenia zmiany klimatu i ochrony naszego bezpieczeństwa żywnościowego.

Jednak odpowiedź na te wyzwania wymaga szerokiego partnerstwa i zaangażowania różnych sektorów społeczeństwa. Współpraca między rządem, sektorem rolniczym, organizacjami pozarządowymi, naukowcami i konsumentami jest kluczowa dla opracowania i wdrożenia skutecznych polityk oraz praktyk mających na celu zabezpieczenie naszej przyszłej produkcji żywnościowej.

W Polsce widać pozytywne przykłady działań podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego. Niekonwencjonalne rozwiązania, takie jak inteligentne systemy nawadniania, hydrotechnika rolnicza, dostosowane odmiany roślin i techniki uprawy, przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka związanego z ekstremalnymi warunkami atmosferycznymi.

Bezpieczeństwo żywnościowe jest kwestią, która dotyczy nas wszystkich. Działania podejmowane teraz mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia dostępu do zdrowej i bezpiecznej żywności dla obecnych i przyszłych pokoleń Polaków. Ochrona naszego bezpieczeństwa żywnościowego wymaga determinacji, współpracy i świadomego podejścia do zmiany klimatu. Dzisiaj musimy działać, aby przyszłość była dobrze wyżywiona.

Jak zaznacza dr hab. Zbigniew M. Karaczun, profesor SGGW w Warszawie, ekspert Koalicji Klimatycznej: „Rolnictwo jest sektorem szczególnie narażonym na skutki zmiany klimatu, czynniki klimatyczne są istotnymi determinantami decydującymi o powodzeniu produkcji rolnej. Ich zmiana już dziś negatywnie wpływa na ceny żywności. Jeśli dopuścimy do wzrostu średniej temperatury więcej niż o 2 st. C, to skutki mogą być katastrofalne. Produkcja rolna w wielu regionach świata nie będzie dłużej możliwa, co zwiększy już i tak ogromne, w skali globalnej, zagrożenie głodem. Jeśli chcemy utrzymać bezpieczeństwo żywnościowe, musimy zapewnić, że do 2040 roku gospodarka stanie się neutralna klimatycznie”.

Zespół Koalicji Klimatycznej