Nierentowny węgiel pogrąży nas w kosztach – transformacja energetyczna musi przyspieszyć

„Musimy jak najszybciej zamknąć nierentowne kopalnie i wysłużone elektrownie węglowe, bo kosztują nas coraz więcej. Na miejsce wygaszanych »węglówek« powinniśmy instalować gazowe elektrociepłownie oraz energetykę wiatrową – morską i lądową. Ich wzajemna proporcja powinna wynikać z rachunku ekonomicznego, stabilności systemu energetycznego oraz unijnych zobowiązań. Nie powinniśmy za wszelką cenę budować energii jądrowej – koszty i ryzyko są tak duże, że decyzja o budowie powinna być uwarunkowana otrzymaniem dobrej oferty od zagranicznego partnera. Niestety, koszt dojścia Polski do neutralności klimatycznej będzie radykalnie większy niż średnia unijna i istnieje niewielka szansa, że zostanie on zrekompensowany adekwatnym wsparciem finansowym ze strony UE. Dlatego Polska nie powinna rezygnować z asertywnej polityki na forum UE. Jednocześnie należy zreformować system wsparcia dla osób zagrożonych ubóstwem energetycznym” – Paweł Musiałek przedstawia rekomendacje dla sposobu realizacji transformacji energetycznej w Polsce.

Ze względu na wysokie koszty należy jak najszybciej zamknąć trwale nierentowne kopalnie i równocześnie przeprowadzić proces obniżania kosztów i wzrostu produktywności tych kopalń, które mają perspektywę rentowności, przynajmniej w średnim okresie. Jednocześnie powinien powstać duży i skoordynowany program przekwalifikowania górników, aby zasilili kadry dynamicznie rozwijających się firm przeprowadzających termomodernizację budynków czy instalujących OZE.

Wysokie ceny pozwoleń do emisji CO2 sprawiają, że tempo redukcji energetyki węglowej powinno być szybsze aniżeli proponowane w PEP2040. Wycofywane z użytku powinny być te elektrownie węglowe, które są lub będą w najbliższym czasie nierentowne ze względu na wysoki koszt produkcji energii i które nie będą pełnić funkcji rezerwy w ramach mechanizmu rynku mocy. Przyspieszenie dekarbonizacji energetyki nastąpi szczególnie po 2025 r., kiedy ustanie możliwość wsparcia elektrowni węglowych w ramach pomocy publicznej, poza wspomnianą funkcją rezerwy.

Brakujące moce powinny zostać uzupełnione zarówno przez odnawialne źródła energii, w tym energetykę wiatrową, morską i lądową, jak i nowe jednostki kogeneracyjne na gaz. Odpowiedź na pytanie o proporcje między gazem a OZE powinna wynikać z rachunku ekonomicznego i unijnych zobowiązań, aby zminimalizować koszty transformacji energetycznej dla odbiorców, a przy tym zapewnić społeczną legitymizację tego procesu.

Ze względu na liczne ryzyka, w tym przede wszystkim finansowe, z ostrożnością należy podejść do Programu polskiej energetyki jądrowej. Program można zrealizować tylko pod warunkiem stworzenia korzystnej, kompleksowej oferty współfinansowania i dzielenia ryzyka inwestycyjnego. Ponadto należy założyć, że ze względu na złożoność procesu ewentualne bloki atomowe pojawią się w systemie energetycznym nie szybciej niż w 2040 r.

Polska powinna kontynuować politykę dostosowywania ambicji polityki energetyczno-klimatycznej UE do tempa redukcji emisji innych regionów na świecie, zabiegając zarówno o możliwie najkorzystniejsze regulacje, jak i możliwości finansowe, w tym przede wszystkim dla instalacji gazowych i atomu. Kluczowa dla Polski jest reforma systemu handlu emisjami ETS, która przesadnie obciąża m.in. Polskę.

Wzrost cen energii wymaga rewizji systemu wsparcia osób żyjących w ubóstwie energetycznym poprzez zwiększenie zasiłku energetycznego i zwiększenie progu dochodowego, wsparcie doradcze i inwestycyjne przy termomodernizacji budynku. Jednocześnie należy wycofać się z subsydiowania cen energii dla każdego gospodarstwa domowego, a rosnące ceny z wyprzedzeniem komunikować.

Proces transformacji energetycznej wymaga także uzupełnienia narracji o konieczność zbiorowego wysiłku i kosztów, które są niezbędne, aby zrealizować zakładaną wizję. Ukrywanie tego aspektu transformacji energetycznej i nieprzygotowanie psychologiczne społeczeństwa na nadchodzące wyzwania może się okazać najważniejszym ryzykiem tego procesu.

Klub Jagielloński