Green REV Institute: samorządy vs. lokalne polityki żywnościowe 

Weganizm w szkołach, co na roślinny talerz mówią samorządy?

Od 2020 roku Unia Europejska implementuje jedną z kluczowych strategii Europejskiego Zielonego Ładu – strategię Od pola do stołu. We wrześniu 2023 r. Komisja Europejska ma przedstawić projekt legislacji dla Zrównoważonego Systemu Żywnościowego (Sustainable Food System Law), ram prawnych, które mają być narzędziem i fundamentem strategii Od pola do stołu i transformacji systemu żywności. Green REV Institute, inicjator i koordynator pierwszej rzeczniczej koalicji dla transformacji systemu żywności Future Food 4 Climate (zrzeszającej 79 organizacji społeczeństwa obywatelskiego), prowadzi rzecznictwo skierowane do osób decyzyjnych, w tym samorządów, tak, aby jak najszybciej wdrażały działania w ramach filarów Zrównoważonego Systemu Żywnościowego. Transformacja wyżywienia w placówkach oświatowych, zamówienia publiczne, przeciwdziałanie marnowaniu żywności, transparentne oznakowanie żywności to kluczowe filary transformacji systemu żywnościowego oraz krytyczne filary Zrównoważonego Systemu Żywnościowego.

W ramach programu rzeczniczego Green REV Institute radni i radne z całej Polski składają interpelacje do władz samorządowych (Poznań, Kraków, Warszawa, Cieszyn, Gorzów Wielkopolski, Toruń, Wrocław, Katowice, Kielce, Ostróda). W ostatnim czasie w trakcie dyskusji na temat raportu z 2019 r. C40 Cities  Gazeta Lubuska zarzuciła nawet Radnej Miasta Gorzowa Wielkopolskiego Marcie Bejnar – Bejnarowicz “Głośne ostatnio absurdy, mają swoich naśladowców również w Lubuskiem. Gorzowska radna postuluje, aby władze miasta wdrożyły miejską „politykę żywnościową”. Oprócz wprowadzenia w niej unijnych fantazji z pakietu „Fit For 55”, w gorzowskich przedszkolach i szkołach, standardem miałaby być „opcja wegańska”.

W ramach programu o lokalne polityki miejskie oraz o dostęp do roślinnych, zrównoważonych posiłków wegańskich w publicznych szkołach pytały także mieszkanki i mieszkańcy miast w ramach petycji obywatelskich.  Jakie informacje otrzymały Elżbieta Mikulska, Kamila Nalepa, Anna Złocka, Jagoda Gmachowska, Julia Stanclik?

Większość samorządów przenosi odpowiedzialność za jakość żywienia na placówki edukacyjne i nie zauważa swoich kompetencji w tym zakresie. Część wskazuje rodziców i opiekunów prawnych jako osoby, które powinny kierować prośby i zapytania do szkół i przedszkoli.

Poniżej przytaczamy odpowiedzi od władz samorządów, które udzieliły odpowiedzi na petycje.

Katowice: “Diety stosowane w placówkach oświatowych są zbilansowane pod względem jakościowym i ilościowym, uwzględniając zapotrzebowanie na kalorie, witaminy i składniki mineralne, niezbędne do prawidłowego rozwoju młodych organizmów. Ponadto, jadłospisy w szkołach i przedszkolach uwzględniają indywidualne potrzeby wynikające ze stanu zdrowia i występujących nietolerancji pokarmowych. “

Kraków: “Uregulowania Prawa oświatowego umożliwiają radzie rodziców m.in. występowanie do dyrektora szkoły, organu prowadzącego szkołę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach dotyczących działalności tego typu instytucji oświatowej. Nie ma zatem żadnych przeszkód, by w ramach tej współpracy nie można było dokonywać satysfakcjonujących uzgodnień dotyczących jadłospisu stołówki/cateringu czy oferty sklepików szkolnych/automatów.” Miasto Kraków nie planuje przeprowadzenia badań, których przedmiotem byłaby kontrola zapotrzebowania na posiłki roślinne w placówkach oświatowych, dla których organem prowadzącym jest Miasto Kraków.

Szczecin: Według Zastępczyni Prezydenta Miasta Szczecin, Pani Lidii Rogas, wykładnia art. 68 ustawy Prawo oświatowe prowadzi do wniosku, że ingerowanie w proces żywienia dzieci i młodzieży, obejmujący projektowanie posiłków nie stanowi zadań organu prowadzącego, który w porozumieniu z dyrektorem szkoły ustala tylko warunki korzystania ze stołówki, w tym wysokość opłat za posiłki. Gmina Miasto Szczecin nie jest organem współdecydującym o komponowaniu posiłków w szkole. W myśl Prawa oświatowego, rada rodziców, reprezentująca ogół uczniów, „może występować do dyrektora i innych organów szkoły lub placówki, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny z wnioskami i opiniami we wszystkich sprawach szkoły lub placówki”. Mogą one dotyczyć także kwestii organizacji żywienia w placówce.”

Będzin: Petycja wraz z uzasadnieniem została przekazana dyrektorom szkół i przedszkoli prowadzonych przez Miasto Będzin w celu analizy, podjęcia działań promocyjnych
i ewentualnego wdrożenia.

Trzcianka: “W kompetencji gminy nie leży podjęcie działań legislacyjnych, jak również organizacyjnych będących tematem złożonej petycji. Natomiast zabezpieczone w budżecie gminy Trzcianka środki na żywienie dzieci i młodzieży w żaden sposób nie ograniczają zróżnicowania posiłków i dostępności pokarmów wegetariańskich, bądź roślinnych opcji żywieniowych w placówkach oświatowych. Mając jednak świadomość, że temat edukacji żywieniowej jest niezwykle istotny, otrzymana petycja zostanie przekazana dyrektorom i dyrektorkom przedszkoli i szkół mających siedzibę na terenie gminy Trzcianka, z prośbą o przemyślenie zróżnicowania oferty żywieniowej i zwrócenie uwagi na znane zasady wynikające z piramidy żywienia, w tym zwiększenie dostępności posiłków wegetariańskich, bądź roślinnych opcji żywieniowych w zarządzanych przez nich placówkach. Promowanie zdrowych nawyków żywieniowych już od najmłodszych lat jest najlepszą formą kształcenia zachowań prozdrowotnych – w obecnym roku szkolnym gmina Trzcianka planuje przeprowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych m.in. dla osób mających bezpośrednio wpływ na zakup oraz przygotowywanie posiłków w stołówkach gminnych placówek oświatowych. Planowane jest przeprowadzenie szkoleń i warsztatów, w trakcie których przedstawione zostaną argumenty przemawiające za urozmaiceniem diety dzieci i młodzieży, w tym zwiększeniem dostępności posiłków wegetariańskich, bądź roślinnych opcji żywieniowych w gminnych placówkach oświatowych.”

Dąbrowa Górnicza: “Dąbrowskie szkoły mają już doświadczenie w pracy z uczniem, którego rodzice poprosili o możliwość realizacji diety wege. Należy podkreślić, że realizacja takiej diety wiązała się ze ścisłą współpracą rodzica ze szkołą oraz lekarzem specjalistą – dietetykiem. Złożenie takiego wniosku pociągało za sobą również wyższe zobowiązanie finansowe po stronie rodzica, gdyż kalkulacja niektórych produktów spożywczych niezbędnych do przygotowania posiłku dla ucznia oraz niska liczba osób korzystających z diety wege powodowały, że koszt wytworzenia posiłku był wyższy niż w przypadku diety ogólnej.”

Bartłomiej Gawrecki, lider zespołu prawnego Green REV Institute:

Uzyskane odpowiedzi pomimo tego, że w sposób naturalny różnią się od siebie, to posiadają jeden wspólny mianownik – podział odpowiedzialności na uczniów i ich rodziców a szkołę. Jeśli jest to przytaczane w kontekście chęci prowadzenia rzetelnego dialogu, to dobry przejaw, niestety jednak często stanowi to “podkładkę” dla braku podejmowanych działań. Na szczęście widzimy, że coraz więcej samorządów chce współpracować i myśleć nad sprawiedliwą i etyczną transformacją systemu żywnościowego.

Elżbieta Mikulska:

Zwiększenie dostępności zrównoważonych, czyli wegańskich posiłków jest nieodłącznym elementem walki z niedziałającym systemem żywnościowym. Zaangażowanie strony decyzyjnej jest tutaj kluczowe i coraz więcej osób to zauważa. Jako strona aktywistyczna jesteśmy głosem przyszłych pokoleń, naszej planety, ale także miliardów zwierząt pozaludzkich. 

Anna Złocka:

Mam wrażenie, że Urząd (Urząd Miejski w Będzinie) odpowiedział wymijająco. Żadnych szczegółów ani deklaracji. Trochę to wygląda jak odcinanie się od tego co robią szkoły. A przecież to Gmina ma duży wpływ na to jakie posiłki mogą być dostępne w szkołach.

Julia Stanclik (Ruch ZaNIEdbani):

Toruńska petycja została przesłana przez brak reakcji ze strony Miasta na poprzednie próby poruszenia problemu niskiej dostępności posiłków wegetariańskich i wegańskiej w szkołach i przedszkolach przez samorządowców. Zapewnienie większej dostępności takich posiłków wszystkim uczniom gwarantuje podstawowe prawa człowieka. Każdy człowiek powinien mieć wolność do decydowania o własnym ciele, o własnym odżywianiu i własnej moralności. Często zapomina się również o kwestii alergii wielu uczniów, nie respektując faktu, iż przez brak dostępności zróżnicowanych posiłków, wielu uczniów nie może jeść w szkołach ciepłych posiłków. Transformacja żywnościowa jest konieczna. Tak samo jak konieczne jest dbanie o świadomość klimatyczną młodego pokolenia, budowanie zrównoważonego rozwoju społecznego i miejskiego, a także zapewnianie podstawowych praw uczniów i dzieci.

Green REV Institute