Komisja przedstawia dodatkowe wnioski mające na celu walkę z wysokimi cenami energii i zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii

Komisja proponuje dziś nowe rozporządzenie dotyczące środków nadzwyczajnych w celu rozwiązania problemu wysokich cen gazu w UE i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw w zimie.

Będzie to możliwe dzięki wspólnym zakupom gazu, mechanizmom ograniczania cen na giełdzie gazu TTF, nowym środkom dotyczącym przejrzystego wykorzystania infrastruktury i solidarności między państwami członkowskimi oraz dzięki nieustającym wysiłkom na rzecz zmniejszenia zapotrzebowania na gaz.

Rozporządzenie zawiera następujące główne elementy:

• zagregowanie zapotrzebowania UE i wspólne zakupy gazu w celu wynegocjowania lepszych cen i zmniejszenia ryzyka, że państwa członkowskie będą się wzajemnie przelicytowywać na rynku światowym, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw w całej UE;
• przyspieszenie prac nad stworzeniem nowego poziomu odniesienia dotyczącego cen LNG do marca 2023 r. oraz w perspektywie krótkoterminowej zaproponowanie mechanizmu korekty cen w celu ustanowienia dynamicznego pułapu cenowego dla transakcji na giełdzie gazu TTF oraz tymczasowego korytarza lub przedziału cenowego, aby zapobiec gwałtownym skokom cen na rynkach instrumentów pochodnych;
• zasady domyślnej solidarności między państwami członkowskimi w przypadku niedoborów dostaw, rozszerzenie obowiązku solidarności na państwa członkowskie nieposiadające bezpośredniego połączenia gazociągowego oraz zaangażowanie państw posiadających instalacje LNG, jak również wniosek w sprawie utworzenia mechanizmu alokacji gazu dla państw członkowskich dotkniętych sytuacją nadzwyczajną w zakresie dostaw gazu w regionie lub w Unii.

W połączeniu z już uzgodnionymi środkami w zakresie redukcji zapotrzebowania na gaz i energię elektryczną, magazynowania gazu i redystrybucji nadwyżki zysków sektora energetycznego, te nowe działania przyczynią się do poprawy stabilności europejskich rynków gazu w zimie i w późniejszym okresie. Pomogą one również w dalszym łagodzeniu presji cenowej odczuwanej przez europejskich obywateli i przemysł, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo dostaw i funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Komisja będzie kontynuować prace w innych obszarach, w tym pod koniec miesiąca dokona przeglądu tymczasowych kryzysowych ram pomocy państwa, oraz w dalszym ciągu opracowywać będzie sposoby ograniczania wpływu wysokich cen gazu na ceny energii elektrycznej.

Ponadto Komisja przeprowadzi ocenę potrzeb w zakresie planu REPowerEU, aby przyspieszyć przejście na czystą energię i uniknąć fragmentacji jednolitego rynku, z myślą o przedstawieniu wniosków mających na celu zwiększenie potencjału finansowego UE na potrzeby planu REPowerEU. Komisja proponuje również ukierunkowane elastyczne wykorzystanie środków finansowych w ramach polityki spójności w celu przeciwdziałania negatywnemu wpływowi obecnego kryzysu energetycznego na obywateli i przedsiębiorstwa, przy wykorzystaniu do 10 proc. całkowitej alokacji krajowej na lata 2014–2020, o wartości blisko 40 mld euro.

Wspólne zakupy

Chociaż UE poczyniła znaczne postępy w zakresie magazynowania gazu na zimę, osiągając obecnie ponad 92 proc. napełnienia magazynów, musimy przygotować się na ewentualne dalsze zakłócenia i stworzyć solidne podstawy na kolejny rok. W związku z tym proponujemy wyposażenie UE w nowe narzędzia prawne do wspólnego zakupu gazu. Komisja zatrudniłaby podwykonawcę zarządzającego zagregowanym zapotrzebowaniem na poziomie UE poprzez grupowanie potrzeb w zakresie importu gazu i poszukiwanie ofert na rynku w celu ich dopasowania do zapotrzebowania. Proponujemy obowiązkowy udział przedsiębiorstw z państw członkowskich w agregacji zapotrzebowania na poziomie UE, aby w ten sposób osiągnęły co najmniej 15 proc. swoich celów w zakresie napełniania magazynów. Przedsiębiorstwa uzyskałyby również zgodę na utworzenie europejskiej platformy zakupu gazu, zgodnie z unijnymi regułami konkurencji. Wspólne zakupy pomogą uzyskać dostęp do gazu na lepszych warunkach mniejszym państwom członkowskim, a zwłaszcza przedsiębiorstwom, które jako nabywcy znajdują się w mniej korzystnej sytuacji. 

Rozporządzenie zawiera również zapisy zwiększające przejrzystość planowanych i zawieranych umów na dostawy gazu, aby ocenić, czy cele bezpieczeństwa dostaw i solidarności energetycznej zostały osiągnięte. Komisja powinna być informowana przed zawarciem jakiejkolwiek umowy zakupu gazu lub protokołu ustaleń o wartości powyżej 5 TWh (nieco ponad 500 milionów metrów sześciennych) i może wydać zalecenie w przypadku ich potencjalnie negatywnego wpływu na funkcjonowanie wspólnych zakupów, rynku wewnętrznego, bezpieczeństwo dostaw lub solidarność energetyczną.

Rozwiązanie problemu wysokich cen giełdowych gazu

Chociaż ceny hurtowe spadły od czasu osiągnięcia szczytowego poziomu latem 2022 r., pozostają one na zbyt wysokim poziomie dla coraz większej liczby Europejczyków. Opierając się na naszej wcześniejszej współpracy z państwami członkowskimi w celu złagodzenia skutków wysokich cen energii elektrycznej i redystrybucji nadmiernych zysków sektora energetycznego wśród obywateli i przemysłu, proponujemy dziś bardziej bezpośrednią interwencję w ceny rynkowe. Wiele umów na dostawy gazu w Europie jest indeksowanych do głównej europejskiej giełdy gazu, TTF, która nie odzwierciedla już dokładnie ceny transakcji LNG w UE. W związku z tym Komisja opracowuje wraz z ACER nowy uzupełniający poziom odniesienia cen w celu rozwiązania tego systemowego wyzwania. Nowy poziom odniesienia zapewni stabilne i przewidywalne ceny transakcyjne LNG. Zgodnie z proponowanym rozporządzeniem Komisja powierzyłaby ACER zadanie stworzenia obiektywnego narzędzia codziennej oceny cen, a następnie poziomu odniesienia, który mógłby być wykorzystywany przez operatorów rynku energii do indeksowania cen w ich umowach na dostawy gazu.

Do czasu opracowania tego poziomu odniesienia Komisja proponuje wprowadzenie mechanizmu ograniczania cen za pośrednictwem głównej europejskiej giełdy gazu, tj. TTF, uruchamianego w razie potrzeby. Mechanizm korekty cen ustanawiałby tymczasowy dynamiczny pułap cenowy dla transakcji na giełdzie TTF. Transakcje po cenie przekraczającej dynamiczny pułap cenowy nie byłyby dozwolone na TTF. Pomoże to uniknąć skrajnych wahań i wygórowanych cen. Ponadto, aby ograniczyć nadmierną zmienność cen i zapobiec gwałtownym skokom cen na rynkach instrumentów pochodnych energii, Komisja proponuje wprowadzenie nowego tymczasowego mechanizmu korytarza cen zapobiegającego gwałtownym śróddziennym skokom cen, który ma zostać ustanowiony przez giełdy instrumentów pochodnych w UE. Mechanizm ten będzie chronić operatorów energetycznych przed dużymi śróddziennymi zmianami cen.

Aby złagodzić problemy z płynnością, z jakimi boryka się obecnie wiele przedsiębiorstw energetycznych przy spełnianiu wymogów depozytowych podczas korzystania z rynków instrumentów pochodnych, Komisja przyjęła dziś nowe przepisy dotyczące uczestników rynku, rozszerzając tymczasowo wykaz uznanych zabezpieczeń na zabezpieczenia niegotówkowe, w tym gwarancje rządowe. Po drugie, Komisja przyjęła nowe przepisy zwiększające próg wiążący się z obowiązkiem rozliczania z 3 mld euro do 4 mld euro. Poniżej tego progu przedsiębiorstwa niefinansowe nie będą podlegały wymogom depozytowym w odniesieniu do instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym. Oba te środki dostarczą przedsiębiorstwom bardzo potrzebnego wsparcia, a jednocześnie zapewniają stabilność finansową. Wprowadzenie tych środków jest wynikiem szeroko zakrojonych konsultacji z europejskimi i krajowymi organami regulacyjnymi, a także z zainteresowanymi stronami i uczestnikami rynku. Ponadto ACER i Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) zacieśniają współpracę, tworząc nową wspólną grupę zadaniową, aby wzmocnić swoje zdolności w zakresie monitorowania i wykrywania ewentualnych manipulacji na rynku i nadużyć na europejskich rynkach kasowych i instrumentów pochodnych energii, jako środka zapobiegawczego służącego ochronie stabilności rynku.

Solidarność i ograniczenie zapotrzebowania

Komisja ściśle monitoruje środki mające na celu ograniczenie zapotrzebowania. Wstępna analiza na podstawie sprawozdań państw członkowskich pokazuje, że w sierpniu i wrześniu zużycie gazu w UE było o około 15 proc. niższe niż średnia z poprzednich pięciu lat. Aby zapewnić zgodność z rozporządzeniem Rady, podobne wysiłki będą niezbędne co miesiąc, aż do marca. Państwa członkowskie będą co dwa miesiące składać sprawozdania ze swoich postępów. Komisja jest gotowa uruchomić unijny system ostrzegania lub dokonać przeglądu tych celów, jeżeli obecne środki okażą się niewystarczające. Aby zwiększyć gotowość na ewentualne sytuacje nadzwyczajne, Komisja proponuje środki umożliwiające państwom członkowskim dalsze ograniczenie zużycia zbędnej konsumpcji, aby zapewnić dostawy gazu do podstawowych usług i sektorów przemysłu, oraz rozszerzenie ochrony solidarnościowej na krytyczne objętości gazu potrzebne do wytwarzania energii elektrycznej. Nie powinno to w żadnym wypadku wpływać na konsumpcję gospodarstw domowych, które należą do kategorii odbiorców wrażliwych.

Ponieważ nie wszystkie państwa członkowskie wprowadziły niezbędne dwustronne umowy o solidarności, Komisja proponuje ustanowienie umów domyślnych. Dzięki temu każde państwo członkowskie znajdujące się w sytuacji nadzwyczajnej otrzyma gaz od innych państw w zamian za godziwą rekompensatę. Obowiązek solidarnego wsparcia zostanie rozszerzony na państwa członkowskie niepołączone z gazociągami i posiadające instalacje LNG, pod warunkiem że gaz może zostać przetransportowany do państwa członkowskiego, w którym jest potrzebny. Aby zoptymalizować wykorzystanie LNG i infrastruktury rurociągowej, Komisja proponuje nowe narzędzia dostarczania informacji na temat dostępnej zdolności przesyłowej oraz nowe mechanizmy gwarantujące, że zdolność ta nie zostanie zarezerwowana i pozostanie niewykorzystana przez operatorów rynku. Komisja proponuje dziś również zalecenie Rady w sprawie ochrony infrastruktury krytycznej w świetle podejrzenia sabotażu gazociągów Nord Stream 1 i 2.

Komisja Europejska