Zmiana na talerzu to zmiana systemu. O projekcie rzecznicznym Green REV Institute

XXI wiek. Polska. Europa. Coraz więcej osób młodych zmienia dietę dla planety, dla zwierząt, dla zdrowia. Idzie do szkoły i… po prostu nie otrzymuje posiłku. Niedaizm żywnościowy? W polskich placówkach oświaty to standard. Czyli, nawet jeśli obywatele i obywatelki chcą, to system i tak wspiera to, co znane, to, co szkodzi i dokłada schabowego ze świni do ognia katastrofy klimatycznej.

O Green REV Institute i koalicji Future Food 4 Climate

Green REV Institute, pierwszy w Polsce wegański think-tank, zrzeszający osoby, które chcą zmieniać i budować świat zgodnie z wartościami poszanowania i empatii dla zwierząt ludzkich i pozaludzkich oraz klimatu, jest inicjatorem projektu rzeczniczego “Roślinne posiłki”. Projekt realizowany jest przez koalicję Future Food 4 Climate, jedyną polską koalicję organizacji społeczeństwa obywatelskiego, która działa na rzecz transformacji systemu żywności, implementacji Europejskiego Zielonego Ładu oraz strategii UE Od pola do stołu. 

Współczesne kierunki debaty publicznej 

Przez ostatnie lata wciąż prowadzona jest debata wokół ekologicznych i etycznych wyborów żywieniowych. Dzisiaj, coraz więcej Polek i Polaków wyklucza produkty zwierzęce ze swoich diet. Wśród przyczyn tych zmian z pewnością można wyróżnić coraz większą wiedzę na temat katastrofy klimatycznej, chęć dbania o własne zdrowie czy niewspieranie przemysłów eksploatujących zwierzęta. Z łatwością jednak można zauważyć, że ta zmiana najszybciej dokonuje się wśród młodego pokolenia. Nasuwa się wówczas pytanie – czy decydenci i polityczki nadążają za tą pędzącą zmianą?

Początki projektu

W reakcji na zmieniające się społeczeństwo i konieczność zmiany systemu żywnościowego, w lutym 2022 roku w ramach koalicji Future Food 4 Climate, wraz z 54 organizacjami społeczeństwa obywatelskiego z Polski i z Ukrainy, rozpoczęłyśmy realizację projektu rzeczniczego “Roślinne posiłki”.

Kolejno, w kwietniu 2022 roku Fundacja Green REV Institute przeprowadziła ankietę w zakresie dostępności roślinnych posiłków wśród grupy osób uczniowskich w polskich szkołach. Badanie miało na celu pokazanie skali zjawiska, braku dostępu do zdrowych, pełnowartościowych, zrównoważonych, wegańskich posiłków wśród polskich dzieci i młodzieży. Badanie skierowane było do osób uczących się, niezależnie od stopnia edukacji szkolnej. Wzięło w nim udział 660 osób. Pytania zamieszczone w ankiecie można znaleźć tutaj. Dostępny jest także pełny raport z wnioskami z badania, z którego wyraźnie wynika  m. in., że:

• dostęp do stołówki ma jedynie 56.1% osób uczących się w szkołach podstawowych                                            i ponadpodstawowych, w tym tylko 6.5% ma możliwość zakupienia wegańskiego posiłku, co z reguły oznacza odłączenie części produktów zwierzęcych i braku zbilansowanych alternatyw dla mięsa czy nabiału 
• zdecydowana większość osób badanych (78,1%) przynosi zatem własne jedzenie z domu, prawie połowa (40.6%) w ramach drugiego śniadania w szkole robi zakupy sklepach sąsiadujących z placówką
• prawie ¼ (24,2%) osób nie spożywa żadnego jedzenia podczas pobytu w szkole

Konieczna jest zmiana systemowa!

W ramach projektu prowadzimy działania na poziomie centralnym i samorządowym. Zaproponowałyśmy uchwałę intencyjną, której celem jest wprowadzenie i poszerzenie debaty w zakresie dostępności wegańskich posiłków oraz zwrócenie uwagi na to, że obecny system produkcji żywności to obok paliw kopalnych równie destrukcyjny dla zdrowia, środowiska i etyki, motor katastrofy klimatycznej.

Anna Spurek, COO Green REV Institute: “Jesteśmy świadome, świadomi. Szukamy, badamy, sprawdzamy same i sami, dlaczego wycinane są puszcze, lasy. Rozumiemy, że pasza dla zwierząt tzw. hodowlanych to przekleństwo dla planety. Wiemy, że antybiotykooporność to konsekwencja produkcji zwierzęcej. Jedne kochamy i drugich, świadomie nie zjadamy i szanujemy. Ale decydenci i decydentki udają, że wszystko jest, jak było. Że transformacja systemu żywności to zapis gdzieś, daleko, w brukselskim Zielonym Ładzie. Ignorują głos nauki, głos empatii. Musimy zapewnić dostęp do roślinnych, wegańskich posiłków w placówkach oświatowych. To skandal, że frytki i surówka są symbolem wegańskich posiłków w stołówkach publicznych. Samorządy muszą wziąć się do pracy.”

Motywacja do działania

Jak piszemy w one pager, który został wysłany do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich:  “W dobie zmian klimatycznych, jak również destrukcyjnego wpływu człowieka na środowisko oraz dynamicznego rozwoju chorób cywilizacyjnych konieczne jest podjęcie działań mających na celu zatrzymanie tych zmian oraz ochronę dóbr.. Jednym ze środków zmierzających do realizacji tych celów jest podjęcie działań, które wpłyną na poszerzenie wiedzy w społeczeństwie w zakresie konsumpcji żywności produkowanej w sposób zrównoważony i z poszanowaniem środowiska naturalnego.“

Jako Green REV Institute i koalicja Fututre Food 4 Climte sądzimy, że takim właśnie działaniem jest zwiększenie dostępności roślinnych opcji żywieniowych w szkołach oraz promocja zrównoważonej jaką jest wegańska żywność na terenie placówek edukacyjnych. 

Dlatego też wzięłyśmy udział w konsultacjach polityki żywnościowej m. st. Warszawy, dzięki którym udało się nam podkreślić skalę wpływu obecnego systemu produkcji żywności na klimat, środowisko, bioróżnorodność, jakość życia oraz ludzkie zdrowie. Wskazałyśmy, iż  naprawa systemu żywnościowego powinna być przedmiotem dyskusji na poziomie globalnym, europejskim i lokalnym, szczególnie w kontekście przeciwdziałania zaognianiu kryzysu klimatycznego, społecznego, zdrowotnego oraz etycznego. 

Cel projektu

Najistotniejszym celem projektu jest rozpoczęcie debaty, która na dzień dzisiejszy nie istnieje, od poziomu lokalnego w zakresie wdrożenia unijnej strategii EU Farm 2 Fork  w duchu Going Local do poziomu legislacji krajowej dotyczącej wpływu żywienia na zwierzęta, zdrowie i życie ludzi oraz planetę. 

Ewelina Łobodziec, Media Coordinator w Green REV Institute: “Przejście w kierunku sprawiedliwego systemu żywnościowego jest nie tylko konieczne, ale i spójne z zapisami unijnych strategii, takich jak FarmToFork. Sprawiedliwy system żywnościowy to taki, który jest przyjazny środowisku, nie eksploatuje zwierząt i nie odciska piętna na zdrowiu obywatelek i obywateli. Sprawiedliwy system żywnościowy jest oparty na produkcji roślinnej.”

Współpraca kluczem do sukcesu 

W ramach projektu rzeczniczego “Roślinne posiłki” Green REV Instititue realizuje szeroki zakres współpracy z trzecim sektorem, m.in. z Plant Based Treaty, Akcja Demokracja, Rodzice dla Klimatu czy Klub Myśli Ekologicznej. Dzięki Koalicji Future Food 4 Climate, łączącej aż 54 organizacji partnerskich, wspólnie działających na rzecz transformacji systemu żywnościowego, zachęcamy do brania udziału w konsultacjach publicznych stworzonych przez Komisję Europejską dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Dotyczą one wizji naprawy systemu żywnościowego i trwają do 12 września. 

Sukcesy w czterech miastach

Na ten moment, w ramach projektu Koalicji Future Food 4 Climate przy współpracy z Radnym lub Radną zostały złożone już łącznie cztery interpelacje; w Poznaniu, Warszawie, Krakowie i Wrocławiu. Odpowiedź otrzymałyśmy już od władz we wszystkich miastach: Poznań, Warszawa, Kraków i Wrocław. Co więcej, we wtorek 10. sierpnia kolejna odpowiedź skierowana do władz Warszawy została przesłana przez Radnego Filipa Pelca.

O najbliższych planach działania

Już teraz prowadzimy rozmowy na temat realizacji projektu rzeczniczego razem z Katowicami, Słupskiem, Łodzią i Świdnicą. Liczymy, że przyniosą one efekty dla osób uczniowskich w polskich szkołach.

Obecnie skupiamy swoje wysiłki także wokół prac nad nowelizacją Rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia z 2016 roku w kontekście monitoringu pod kątem konieczności zawarcia w nim istotnych zapisów dotyczących realnego wpływu produktów zwierzęcych na ludzkie zdrowie i funkcjonowanie. Jednocześnie w różnych miastach w kraju będziemy kierować petycje, które jednocznacznie będą wskazywać potrzebę działań systemowych na rzecz transformacji systemu żywnościowego w kierunku zrównoważonego, czyli w kierunku żywności wegańskiej. 

Dlaczego to ważne?

Mimo ogólnej świadomości społeczeństwa polskiego i zmieniających się potrzeb konsumentek i konsumentów, dostępność wegańskich posiłków w szkołach czy szpitalach nie jest w żaden sposób zagwarantowana prawnie. Tym samym, instytucje publiczne, takie jak szkoła czy organy ochrony zdrowia w swoim repertuarze żywieniowym nie odpowiadają na potrzeby wszystkich osób, które do nich trafiają. W tej perspektywie dostępność posiłków wegańskich, zbilansowanych pod kątem odżywczym i kalorycznym, jest konieczna, by zapewnić pełne prawa obywatelom i obywatelkom Unii Europejskiej. 

Taka zmiana systemu żywnościowego miałaby też charakter edukacyjny.  Należy nadmienić, że rolnictwo oparte na produkcji zwierzęcej to około 17% globalnych emisji gazów cieplarnianych (GHG),  jest jedną z głównych przyczyn utraty bioróżnorodności, zabija ponad 80 miliardów zwierząt rocznie i stanowi przyczyną ludzkich chorób cywilizacyjnych.

W szerszym kontekście społecznym, szczególnie dzisiaj, w obliczu agresji Rosji na Ukrainę i ogólnego kryzywsu gospodarczego, kwestia bezpieczeństwa żywnościowego i przechodzenia na zrównoważone roślinne systemy żywnościowe staje się jeszcze istotniejsza, a projekt “Roślinne posiłki” może stanowić odpowiedź na te właśnie wyzwania.

Green REV Institute