Stan strefy Schengen: Komisja wyznacza nowe priorytety i proponuje nowy model zarządzania

Komisja przedstawia sprawozdanie z 2022 r. w sprawie stanu strefy Schengen. To pierwsze sprawozdanie, które Komisja przedstawia w następstwie ogłoszonej w ubiegłym roku strategii Schengen. 

Sprawozdanie jest częścią inicjatywy Komisji mającej wzmocnić zarządzania strefą Schengen poprzez coroczne przedstawianie sprawozdań na temat stanu strefy Schengen, określanie priorytetów na nadchodzący rok i monitorowanie postępów osiągniętych na koniec danego roku. Sprawozdanie w sprawie stanu strefy Schengen posłuży jako podstawa do dyskusji posłów do Parlamentu Europejskiego i ministrów spraw wewnętrznych na forum Schengen zaplanowanym na 2 czerwca oraz na zbliżającym się posiedzeniu Rady ds. Schengen w dniu 10 czerwca.

Wiceprzewodniczący Margaritis Schinas powiedział: 

Strefa Schengen zjednoczyła nasz kontynent i jest symbolem europejskiego stylu życia. W ubiegłym roku podjęliśmy zdecydowane kroki, aby jeszcze bardziej wzmocnić zarządzanie strefą Schengen i odbudować do niej zaufanie, gdyż jest ona podstawowym motorem naszych gospodarek. Dzisiejsze sprawozdania świadczą o niesłabnącej woli zapewnienia, by w obliczu różnorodnych wyzwań, z którymi mamy do czynienia w strefie Schengen, stawała się ona coraz silniejsza.

Komisarz do spraw wewnętrznych Ylva Johansson stwierdziła: 

Europejczycy mają prawo do swobodnego przemieszczania się, mieszkania i pracy w różnych państwach członkowskich. Niedawne kryzysy i wyzwania pokazały, że nie możemy uznać tej swobody za pewnik. Będziemy nadal współpracować, aby zrealizować priorytety określone w sprawozdaniu w sprawie stanu strefy Schengen oraz ukierunkować Europejską Straż Graniczną i Przybrzeżną, by działała w bardziej skuteczny i zintegrowany sposób. Strefa Schengen to wspólna odpowiedzialność, która wymaga zaangażowania i determinacji nas wszystkich.

Aktualna sytuacja strefy Schengen i nowe priorytety

Sprawozdanie z 2022 r. w sprawie stanu strefy Schengen stanowi punkt wyjścia dla nowego rocznego cyklu Schengen. W ramach cyklu przewidziano regularne oceny funkcjonowania strefy Schengen, które pozwolą identyfikować problemy na wczesnym etapie, aby zapewnić wspólne przyjęcie odpowiedzialności i promować wprowadzanie odpowiednich środków. Dyskusja międzyinstytucjonalna odbędzie się na forum Schengen zaplanowanym na 2 czerwca, a następnie na czerwcowym posiedzeniu Rady ds. Schengen. Proces ten jest częścią nowego modelu zarządzania strefą Schengen, w którym przewidziano większy udział wszystkich podmiotów zaangażowanych w monitorowanie funkcjonowania strefy Schengen i podejmowanie niezbędnych działań następczych. Nowy mechanizm oceny i monitorowania dorobku Schengen, który Komisja zaproponowała w czerwcu 2021 r. i który został niedawno przyjęty przez Radę, odegra ważną rolę w tym nowym modelu zarządzania strefą Schengen.

W sprawozdaniu przedstawiono wykaz działań priorytetowych na lata 2022–2023, którymi należy się zająć zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Obejmują one:

• wdrożenie nowej architektury informatycznej i zapewnienie interoperacyjności na potrzeby zarządzania granicami,
• pełne wykorzystanie narzędzi współpracy transgranicznej,
• zapewnienie systematycznych kontroli wszystkich podróżnych na granicach zewnętrznych,
• zadbanie o to, by Frontex wykorzystywał pełny potencjał swojego mandatu,
• zniesienie wszystkich długotrwałych kontroli na granicach wewnętrznych, a także
• przyjęcie zmienionego kodeksu granicznego Schengen.

W sprawozdaniu przypomniano również, jak ważne jest ukończenie tworzenia strefy Schengen, oraz wezwano Radę do przyjęcia decyzji, które umożliwią Chorwacji, a także Rumunii i Bułgarii formalne przystąpienie do tej strefy, zważywszy że wszystkie kryteria zostały spełnione. To samo będzie miało zastosowanie do Cypru po pomyślnym zakończeniu przez ten kraj procesu oceny Schengen.

W sprawozdaniu przedstawiono również priorytety wynikające z ocen Schengen. Oceny Schengen obejmują obecnie zarządzanie granicami zewnętrznymi, współpracę policyjną, powroty, system informacyjny Schengen, politykę wizową i ochronę danych.

Oceny Schengen przeprowadzone w ostatnich latach wykazały wprawdzie, że zasadniczo państwa członkowskie odpowiednio wdrażają przepisy Schengen, ale istnieją pewne obszary, w których można wprowadzić usprawnienia. Pokazuje to, że mechanizm oceny jest skuteczny i prowadzi do ciągłego wzmacniania strefy Schengen. Konieczne są dodatkowe działania, zwłaszcza w dziedzinie powrotów i systemu informacyjnego Schengen. Na obszarze bez kontroli na granicach wewnętrznych niezbędna jest solidna współpraca policyjna między państwami członkowskimi. Towarzyszyć jej musi skuteczne wdrażanie wielkoskalowych systemów informacyjnych, w szczególności systemu informacyjnego Schengen, a także skuteczna polityka w zakresie powrotów i wspólna polityka wizowa.

Równolegle ze sprawozdaniem w sprawie stanu strefy Schengen Komisja prowadzi konsultacje z instytucjami w sprawie przyszłej wieloletniej polityki strategicznej w zakresie europejskiego zintegrowanego zarządzanie granicami oraz przedstawia sprawozdanie z realizacji zobowiązania państw członkowskich do przeprowadzania systematycznych kontroli na granicach zewnętrznych UE.

Przyszłość europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami

Wraz z opublikowaniem dokumentu programowego Komisja rozpoczyna konsultacje z Parlamentem Europejskim i Radą w sprawie przyszłości zintegrowanego zarządzania granicami.

• Rozpoczyna on wieloletni cykl polityki strategicznej w zakresie europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami, który będzie wyznaczał kierunek działania wszystkich podmiotów w ramach Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej w ciągu najbliższych pięciu lat.
• Wytyczono w nim dalsze działania, analizując główne elementy zintegrowanego zarządzania granicami. Obejmują one: kontrolę graniczną; poszukiwanie i ratowanie; analizę ryzyka; współpracę międzyagencyjną, unijną i międzynarodową; powroty; prawa podstawowe; badania naukowe i innowacje oraz edukację i kształcenie.
• Doprowadzi to do opublikowania komunikatu ustanawiającego wieloletnią politykę strategiczną w zakresie europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami, który ma zostać przyjęty do końca 2022 r.

Systematyczne kontrole na granicach zewnętrznych UE

Komisja publikuje również sprawozdanie z wdrażania art. 8 kodeksu granicznego Schengen, który zobowiązuje państwa członkowskie do systematycznego kontrolowania w odpowiednich bazach danych wszystkich osób przekraczających granice zewnętrzne UE. Dotyczy to także osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się. Środek ten wprowadzono, aby poprawić bezpieczeństwo wewnętrzne UE po tym, jak stwierdzono, że wśród zagranicznych bojowników terrorystycznych powracających do UE znajdowali się obywatele UE.

W sprawozdaniu dla Parlamentu Europejskiego i Rady przeanalizowano wdrażanie i wpływ tych systematycznych kontroli. Stwierdzono w nim, że stosowanie systematycznych kontroli wypełniło istotną lukę regulacyjną, mimo wyzwań, jakie państwa członkowskie napotykają przy wdrażaniu tych przepisów. Komisja zamierza stawić czoła tym wyzwaniom i zapewnić państwom członkowskim wsparcie w ramach zbliżającego się przeglądu Praktycznego podręcznika dla straży granicznej, z którego korzystają właściwe organy państw członkowskich przy przeprowadzaniu odpraw granicznych osób.

Dalsze działania

Przyjęte sprawozdania zostaną wykorzystane w dyskusjach na kolejnym forum Schengen zaplanowanym na czerwiec. Zbliżające się posiedzenie Rady ds. Schengen będzie dla ministrów okazją do zatwierdzenia priorytetów politycznych określonych w sprawozdaniu w sprawie stanu strefy Schengen. Większa odpowiedzialność polityczna oparta na dialogu i regularnym monitorowaniu zagwarantuje wdrożenie priorytetów określonych dla strefy Schengen. Komisja wzywa zatem państwa członkowskie i agencje UE do podjęcia niezbędnych kroków w celu realizacji tych priorytetów i podjęcia niezbędnych działań następczych. Komisja zwraca się również do Rady ds. Schengen, której posiedzenie zaplanowane jest w czerwcu, o zatwierdzenie głównych elementów nowego modelu zarządzania strefą Schengen oraz priorytetów na lata 2022–2023. Komisja będzie ściśle wspierać ten proces zarówno na szczeblu politycznym, jak i technicznym, a pod koniec cyklu rocznego przedstawi sprawozdanie z osiągniętych postępów i działań następczych.

Komisja Europejska