AUKSO – Orkiestra Kameralna Miasta Tychy i Męski Zespół Muzyki Cerkiewnej Katapetasmakoncert we Wrocławiu wieńczący Rok Jerzego Nowosielskiego

Patronem 2023 roku, ustanowionym uchwałą Sejmu RP, był Jerzy Nowosielski – jeden z najwybitniejszych malarzy polskich XX wieku (7 stycznia 2023 roku przypadła 100. rocznica urodzin artysty). Miniony rok stał się okazją, aby przypomnieć jego związek z Tychami. Jest on autorem projektu polichromii do wnętrza kościoła pw. Ducha Świętego w Tychach – to jedyny obiekt sakralny na Górnym Śląsku i jeden z niewielu w Polsce, który zdobią inspirowane malarstwem bizantyńskim polichromie patrona roku 2023 roku i zarazem swoista największa wystawa stała Jerzego Nowosielskiego. Z kolei unikatowe projekty niektórych elementów polichromii znajdują się w zbiorach Muzeum Miejskiego w Tychach, stanowiąc znaczące dopełnienie muzealnej kolekcji, a jednocześnie będąc jednymi z najcenniejszych jej elementów.

Ale dzieła Jerzego Nowosielskiego zdobią też wnętrza świątyń na Dolnym Śląsku, jak katedra prawosławna pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy we Wrocławiu, czy cerkiew prawosławna pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze, a jego obrazy znajdują się w kolekcjach Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Traktuje też o tym książka Krystyny Czerni „Nowosielski na Śląsku. Sztuka sakralna” (wyd. Muzeum Miejskie w Tychach i Szpalanka Lab), która uzyskała wyróżnienie Marszałka Województwa Śląskiego za wydarzenie muzealne roku 2022 w kategorii „publikacje książkowe”.

To właśnie rzymskokatolicki kościół pw. Ducha Świętego w Tychach stał się w czerwcu 2023 roku miejscem wyjątkowego wydarzenia artystycznego – AUKSO – Orkiestra Kameralna Miasta Tychy, działająca od ponad 25 lat jedna z najlepszych orkiestr kameralnych w Europie, i Męski Zespół Muzyki Cerkiewnej Katapetasma, czyli 9-osobowy chór czerpiący z najstarszych tradycji śpiewu cerkiewnego, połączyli siły w repertuarze inspirowanym postacią Jerzego Nowosielskiego i nawiązującym do malarstwa bizantyńskiego wnętrzem tyskiej świątyni.

Już w najbliższą sobotę, 13 stycznia 2024 roku, czeka powtórne spotkanie artystów, wieńczące Rok Jerzego Nowosielskiego. Tym razem tę niezwykłą ucztę muzyczną będzie można usłyszeć w Impart Centrum we Wrocławiu.

W repertuarze wybór utworów prawosławnej tradycji Rzeczypospolitej (monodie z irmologionów, wielogłosy barokowe, lokalne pieśni paraliturgiczne, kompozytorska muzyka cerkiewna XIX i XX wieku) oraz utwory Mieczysława Karłowicza i Edvarda Griega, na który złożą się:

w wykonaniu Męskiego Zespołu Muzyki Cerkiewnej Katapetasma:

– „Trisagion z Irmologionu Przemyskiego”;

– „Błogosławieni których przyjąłeś”, Lwowski;

– „Ktokolwiek w jakim utrapieniu”, Bogoglasnik Poczajowski;

– „Nikt kto przybiega do Ciebie”, śpiew z Supraśla;

– „Chwalcie imię Pańskie”, wczesny wielogłos liniowy;

– „Teraz siły niebiańskie”, Lwowski;

– „Dzisiaj Dziewica”, Trubaczow;

– „Pogodna światłości”, Trubaczow;

– „Chwalcie imię pańskie”, śpiew kijowski;

– „Fotagogikon do św. Onufrego”, Łukasz Hajduczenia.

w wykonaniu AUKSO – Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy, pod batutą Maestro Marka Mosia:

• Mieczysław Karłowicz, Serenada op. 2 na orkiestrę smyczkową;
• Edvard Grieg, Suita w dawnym stylu „Z czasów Holberga” op. 40.

Finałem koncertu będzie wspólnie wykonany utwór pamięci J. Nowosielskiego, autorstwa Łukasza Hajduczeni.

AUKSO – Orkiestra Kameralna Miasta Tychy to jedna z najlepszych orkiestr kameralnych w Europie i niekwestionowany lider zespołów tego rodzaju w Polsce – wizytówka Polski w świecie. W 2023 roku świętowała 25-lecie działalności. Została powołana przez grupę absolwentów Akademii Muzycznej w Katowicach wspólnie z Markiem Mosiem, wybitnym skrzypkiem, dyrygentem i kameralistą. Od początku miała być obszarem dla artystycznych poszukiwań i twórczego rozwoju, wspólnego kreowania sztuki najwyższej jakości.

Nazwa AUKSO (gr. wzrastanie) – stała się dewizą zespołu. Odnosi się do aspiracji tworzących go muzyków, wyznacza jednocześnie kierunek ich zawodowej drogi. Mówi o potrzebie doskonalenia i konsekwencji, o podejmowaniu wyzwań i otwarciu. W tę ideę wpisują się projekty podejmowane przez AUKSO. Repertuar zespołu rozpięty jest od klasyki po muzykę współczesną, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki polskiej. Prawykonania swoich utworów powierzali zespołowi m.in.: Wojciech Kilar, Zbigniew Bujarski, Aleksander Lasoń, Grażyna Pstrokońska-Nawratil, Piotr Moss, czy Cezary Duchnowski. AUKSO jest cenionym interpretatorem twórczości polskich kompozytorów – ma na koncie liczne albumy z repertuarem m.in. Grażyny Bacewicz, Henryka Mikołaja Góreckiego, Witolda Lutosławskiego, Wojciecha Kilara i Zbigniewa Preisnera. Nagrywa też z powodzeniem muzykę filmową kompozytorów o światowej sławie takich jak m.in. Elliot Goldenthal, czy ścieżki dźwiękowe do gier komputerowych.

Szczególnie interesująca dla AUKSO jest strefa pogranicza – łączenie klasyki z jazzem, muzyką alternatywną, rockiem i poszukiwanie dla tych gatunków wspólnego mianownika – lub odwrotnie: zabawa przeciwieństwami i zderzanie odrębnych języków muzycznych. W tym obszarze AUKSO współpracowało z takimi osobowościami świata muzyki jak: Leszek Możdżer, Tomasz Stańko, Urszula Dudziak, Michał Urbaniak, czy Motion Trio.

AUKSO jest laureatem Nagrody Akademii Fonograficznej „Fryderyk 2011″ w kategorii „Najwybitniejsze Nagranie Muzyki Polskiej” za zrealizowany wspólnie z Januszem Olejniczakiem album pt. „CHOPIN. Wydanie Narodowe”. W kwietniu 2023 roku orkiestra została uhonorowana nagrodą Prezydenta Miasta Tychy i tytułem Tyskiego Ambasadora Kultury.

Liczne koncerty AUKSO obejmują całą Europę, Azję, Amerykę Południową, a w historię orkiestry wpisane są liczne znakomite kolaboracje z artystami tej miary co, m.in.: Jerzy Maksymiuk, Marc Minkowski, Rudolf Barshai, Howard Shelley, Jacek Kaspszyk, Władysław Kłosiewicz, Daniele Alberti, Piotr Anderszewski, Andrzej Bauer, Kaja Danczowska, Agata Szymczewska, Janusz Olejniczak, Olga Pasiecznik czy The Hilliard Ensemble. AUKSO gości na najważniejszych festiwalach w Polsce takich jak, m.in. Wielkanocny Ludwiga van Beethovena, Wratislavia Cantans, Warszawska Jesień, Sacrum Profanum, Festiwal Muzyki Filmowej, Festiwal Dialogu Czterech Kultur, Jazz Jamboree, Festiwal Gwiazd w Międzyzdrojach; a także zagranicą, m.in. w Barbican Centre, SESC São Paulo, Auditorio Palacio de Congresos Zaragoza, Teatro Caja Duero, czy na festiwalu Armonie Sotto La Rocca.

Męski Zespół Muzyki Cerkiewnej Katapetasma (gr. zasłona oddzielająca ołtarzową część świątyni od pozostałych części). Liturgiczna rola zasłony polega na udostępnianiu najbardziej tajemniczego i świętego miejsca w centralnych momentach nabożeństw. Zespół Katapetasma analogicznie istnieje po to, aby odkrywać esencję piękna zawartego na przestrzeni całej historii muzyki cerkiewnej.

Szczególnie ważny repertuar w działalności zespołu to utwory, których konstrukcja muzyczna pochodzi z najstarszych tradycji śpiewu cerkiewnego, takich jak bizantyjska, staroruska czy gruzińska. Tradycje te stanowią wyznacznik muzycznego stylu wschodniej liturgii, na przestrzeni wszystkich epok sztuki zaistniałych w prawosławiu, czego dowodem są melodie monasterskie Rusi istniejące zarówno w monodycznych, jak i harmonicznych formach, które to zespół uznaje za bazę wyjściową programów koncertowych i liturgicznych. 

Ponadto kluczowym zadaniem zespołu jest poszukiwanie i odtworzenie prawosławnej tradycji nabożeństw w dawnej Rzeczpospolitej. Członkowie chóru, to aktywni uczestnicy liturgii, psalmiści, dyrygenci i teolodzy, traktujący działalność koncertową jako przedłużenie muzycznego doświadczenia liturgii.

Zespół występował wielokrotnie w kraju i za granicą. Posiada w dorobku szereg nagrań telewizyjnych i radiowych, a także wydaną płytę CD o tytule „Tryptyk Jabłeczyński”, będącą miarodajnym przekrojem lokalnych stylów liturgii prawosławnej istniejących przez ponad 500 lat w Monasterze św. Onufrego w Jabłecznej.

Kierownikiem i inicjatorem Katapetasmy jest Łukasz Hajduczenia, absolwent Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie, Wydziału Wokalnego Uniwersytetu Muzycznego im F. Chopina w Warszawie, Wydziału Wokalnego Guildall School of Music and Drama w Londynie, doktorant Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej oraz wydziału Artes Liberales UW, badacz dawnej muzyki cerkiewnej, solista Warszawskiej Opery Kameralnej, laureat międzynarodowych konkursów wokalnych w Nowym Sączu, Moskwie, Łodzi, Katowicach i Barcelonie.

Jerzy Nowosielski

Urodził się 7 stycznia 1923 roku w Krakowie. W latach 1940–1942 studiował w tamtejszej Kunstgewerbeschule. Edukację kontynuował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1945–1947. Od 1947 roku był asystentem Tadeusza Kantora w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie. W latach 1957–1962 pracował jako pedagog w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi. Od 1962 roku związał się na stałe z krakowską ASP, gdzie w 1984 roku uzyskał tytuł profesora. Uprawiał malarstwo sztalugowe, ścienne, rysunek oraz scenografię. Zajmował się teorią sztuki, filozofią i teologią. Należał do Grupy Młodych Plastyków, Grupy Krakowskiej oraz Związku Polskich Artystów Plastyków. Zmarł w Krakowie w 2011 roku.

Muzeum Miejskie w Tychach