Komisja proponuje nowy unijny instrument w celu ograniczenia nadmiernego wzrostu cen gazu

Komisja podjęła dziś kolejny krok w odpowiedzi na trwający kryzys energetyczny, proponując mechanizm korekty rynku mający chronić unijne przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe przed epizodami nadmiernie wysokich cen gazu w UE. Stanowi on uzupełnienie środków mających na celu zmniejszenie zapotrzebowania na gaz i zapewnienie bezpieczeństwa dostaw poprzez dywersyfikację dostaw energii. Ten nowy mechanizm ma na celu ograniczenie zmienności cen na europejskich rynkach gazu przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw.

W wyniku rosyjskiej inwazji na Ukrainę i wykorzystywania przez Rosję dostępu do energii jako broni ceny gazu ziemnego osiągnęły w całej UE bezprecedensowe, a w drugiej połowie sierpnia nawet najwyższe w historii poziomy. Ekstremalnie wysokie ceny gazu, które utrzymywały się przez niemal dwa tygodnie sierpnia, bardzo zaszkodziły europejskiej gospodarce i przyczyniły się do wzrostu cen energii elektrycznej oraz ogólnej inflacji. Komisja proponuje zapobieżenie powtarzaniu się takich epizodów przy pomocy tymczasowego i precyzyjnego instrumentu umożliwiającego automatyczną interwencję na rynkach gazu w przypadku ekstremalnych skoków cen gazu. 

Pułap bezpieczeństwa dla cen gazu

Proponowany instrument obejmuje cenowy pułap bezpieczeństwa na poziomie 275 euro dla instrumentów pochodnych TTF z terminem wygaśnięcia w następnym miesiącu. TTF (Title Transfer Facility), który jest najczęściej stosowanym w UE wskaźnikiem odniesienia dla cen gazu, odgrywa kluczową rolę na europejskim hurtowym rynku gazu. Proponowany mechanizm byłby uruchamiany automatycznie, jeżeli spełnione byłyby dwa następujące warunki:

• cena rozliczenia instrumentu pochodnego TTF o najbliższym terminie wygaśnięcia przekracza przez dwa tygodnie 275 euro;
• ceny TTF są o 58 euro wyższe od ceny referencyjnej LNG (skroplonego gazu ziemnego) przez 10 kolejnych dni sesyjnych w ciągu dwóch tygodni.

Jeżeli warunki te są spełnione, Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) natychmiast opublikuje w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej zawiadomienie o korekcie rynku oraz poinformuje Komisję, Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) i Europejski Bank Centralny (EBC). Mechanizm korekty cen wejdzie w życie następnego dnia i zlecenia dotyczące instrumentów pochodnych TTF o najbliższym terminie wygaśnięcia, które przekraczają cenowy pułap bezpieczeństwa, nie będą przyjmowane. Mechanizm ten może zostać uruchomiony począwszy od 1 stycznia 2023 r. 

Zabezpieczenia mające zapewnić bezpieczeństwo dostaw i stabilność rynku

Proponowane rozporządzenie Rady zawiera zabezpieczenia mające na celu uniknięcie zakłóceń na rynkach energii i rynkach finansowych. Aby uniknąć problemów związanych z bezpieczeństwem dostaw, pułap cenowy dotyczy wyłącznie jednego produktu typu future (produktów TTF z terminem wygaśnięcia w następnym miesiącu), tak aby podmioty działające na rynku nadal były w stanie zaspokoić zapotrzebowanie i zamawiać gaz na rynku kasowym i na rynku pozagiełdowym. Aby zapewnić, by wraz ze spadkiem cen nie dochodziło do wzrostu popytu na gaz, proponowane przepisy zobowiązują państwa członkowskie do powiadomienia – w ciągu dwóch tygodni od uruchomienia mechanizmu korekty rynku – o środkach zastosowanych przez nie w celu zmniejszenia zużycia gazu i energii elektrycznej. Po przyjęciu przez Radę przedłożonego dziś wniosku w sprawie mechanizmu korekty rynku Komisja zaproponuje również ogłoszenie unijnego stanu alarmowego na podstawie przyjętego w lipcu rozporządzenia stanowiącego część pakietu „Oszczędzanie gazu na bezpieczną zimę”, uruchamiając w ten sposób mechanizm obowiązkowego oszczędzania gazu, tak aby zapewnić zmniejszenie popytu.  Ponadto zapewnione będzie stałe monitorowanie przez ESMA, EBC, ACER, Grupę Koordynacyjną ds. Gazu i europejską sieć operatorów systemów przesyłowych gazu (ENTSO gazu).

Aby móc zareagować na niezamierzone negatywne skutki pułapu cenowego, we wniosku przewidziano, że mechanizm może zostać w każdej chwili zawieszony ze skutkiem natychmiastowym. Może to nastąpić:

• automatycznie, w postaci dezaktywacji, w przypadku gdy dalsze stosowanie mechanizmu nie jest już uzasadnione sytuacją na rynku gazu ziemnego, tj. konkretnie wtedy, gdy wymagana różnica między ceną TTF a ceną LNG nie utrzymuje się już przez 10 kolejnych dni sesyjnych;
• w drodze decyzji Komisji w sprawie zawieszenia mechanizmu, podejmowanej w przypadku, gdy stwierdzono zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw w Unii, wysiłków na rzecz ograniczenia popytu, wewnątrzunijnych przepływów gazu lub stabilności finansowej.

Komisja może również wstrzymać uruchomienie mechanizmu w przypadku, gdy odpowiednie organy, w tym EBC, ostrzegą, że tego rodzaju ryzyka mogą się urzeczywistnić.

Komisja Europejska