Co dalej z powietrzem w Europie? Nowa propozycja KE

Komisja Europejska opublikowała dziś propozycję aktualizacji przepisów określających limity zanieczyszczeń powietrza w UE. Obowiązującym do tej pory dokumentem jest dyrektywa w sprawie jakości powietrza atmosferycznego z 2008 r. Aktualizacja przepisów ma na celu ochronę zdrowia publicznego przez zanieczyszczeniami powietrza poprzez uwzględnienie wyników najnowszych badań naukowych.

Opublikowana dziś propozycja wprowadza szereg zmian w celu lepszej ochrony zdrowia publicznego przed zanieczyszczeniami powietrza. Działania te są związane z jednym z flagowych elementów Europejskiego Zielonego Ładu, czyli projektem “Zero zanieczyszczeń”, którego celem jest zminimalizowanie ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza, wód i gleb, a tym samym lepsze zdrowie Europejek i Europejczyków. Bierze ona pod uwagę opublikowane w 2021 roku wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczące maksymalnych rekomendowanych stężeń poszczególnych zanieczyszczeń, bardziej rygorystyczne niż w poprzednich rekomendacjach z 2005 roku. WHO podkreśla jednocześnie, że w rzeczywistości żaden poziom zanieczyszczenia powietrza nie może być uznany za bezpieczny za zdrowia człowieka.

„Obecne systemy monitorowania jakości powietrza w całej UE są niespójne i często brakuje nam informacji z najbardziej zanieczyszczonych miejsc. Potrzebujemy jednolitych zasad monitorowania, oceny i informowania o jakości powietrza w UE oraz zapewnienia, że państwa członkowskie wywiązują się ze swoich zobowiązań. W tym celu UE musi wydać jasne wytyczne dla stacji monitorowania jakości powietrza oraz znormalizować i zagęścić system ostrzegania o zanieczyszczeniu powietrza w całej UE” – Dr Milka Sokolović, Dyrektorka Generalna European Public Health Alliance (EPHA)

Zmiany w obowiązujących rekomendacjach i planowane zmiany unijnych przepisów związane są z rosnącą świadomością na temat szkodliwości zanieczyszczeń powietrza dla zdrowia publicznego. W ciągu ostatnich lat przeprowadzono wiele nowych badań, które łączą zanieczyszczenie powietrza nie tylko z chorobami układu oddechowego, sercowo-naczyniowego czy nowotworami, ale także z m.in. chorobą Alzheimera, cukrzycą czy problemami z płodnością. W całej UE szacuje się, że zanieczyszczenia powietrza generują koszty zdrowotne nawet do 940 mld euro rocznie, a mimo rosnącej świadomości oraz prób walki z tym problemem w Polsce każdego roku umiera przedwcześnie prawie 50 tys. osób z powodu oddychania szkodliwym powietrzem.

“Niekorzystne efekty zanieczyszczeń powietrza obserwujemy przede wszystkim u dzieci, z powodu: niedojrzałości układu oddechowego i odpornościowego. Ponadto dzieci wdychają większą ilość pyłu zawieszonego (PM2,5; PM20) w przeliczeniu na powierzchnię ciała niż dorośli” – podaje prof. UJ, dr hab. Ewa Czarnobilska z Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w nawiązaniu do uruchomionej przez HEAL i Rodziców dla Klimatu we wrześniu kampanii “ Zdrowie #DzieciPrzedeWszystkim”, podkreślającej szczególne ryzyko narażenia dzieci na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem. 

Ambitne normy jakości powietrza w UE mogą ograniczyć przypadki zachorowalności, występowania i nasilenia chorób przewlekłych oraz przedwczesnych zgonów. Będą chroniły zwłaszcza najbardziej narażone grupy, w tym dzieci, osoby starsze, osoby przewlekle chore, kobiety w ciąży czy osoby w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej.

“Aktualizacja zapisów dyrektywy do wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia pozwoli skuteczniej chronić zdrowie przed konsekwencjami oddychania zanieczyszczonym powietrzem oraz podnosić świadomość na temat jego szkodliwości. Niestety w Polsce zanieczyszczenie powietrza wciąż pozostaje ogromnym wyzwaniem, a wskutek kryzysu energetycznego przewidujemy bardzo wysokie stężenia smogu zanieczyszczeń najbliższej zimy. Niemniej jednak potrzebujemy ambitnych przepisów, których wymogi realnie wpłyną na obniżenie poziomów zanieczyszczeń oraz pozwolą ludziom lepiej chronić się przed ich konsekwencjami” – komentuje Weronika Michalak z HEAL Polska, organizacji analizującej wpływ czynników środowiskowych na zdrowie publiczne. 

Europejskie grupy związane z ochroną zdrowia podkreślają jednak, że aktualne wysiłki związane z ochroną powietrza nie są wystarczające oraz, że propozycja Komisji wciąż jest zbyt mało ambitna. Oczekują ujednolicenia przepisów UE do rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia.

„Wszystkie krajowe stowarzyszenia medyczne w całej Europie mówią jednogłośnie: potrzebujemy lepszej jakości powietrza, a władze publiczne muszą ją zapewnić. Zanieczyszczenie powietrza powoduje setki tysięcy przedwczesnych zgonów w Europie każdego roku. Dlatego unijne normy jakości powietrza muszą zostać zaktualizowane najpóźniej do 2030 roku. Co więcej, europejscy lekarze uważają tę sprawę za tak pilną, że pełne dostosowanie do wytycznych WHO powinno nastąpić jeszcze szybciej, do 2025 roku” – podkreśla dr Christiaan Keijzer, Przewodniczący Stałego Komitetu Lekarzy Europejskich (CPME).

Po opublikowaniu wniosek zostanie przesłany do Parlamentu Europejskiego i Rady, gdzie po ustaleniu wspólnego stanowiska nastąpi trilog pomiędzy Komisją, Parlamentem i Radą Europejską w wyniku którego ustalone zostanie obowiązujące prawo. Gdy nowa dyrektywa zostanie opublikowana w Dzienniku Urzędowym, nastąpi transpozycja do prawa krajowego, a tym samym zacznie być skutecznie wdrażana.

HEAL Polska