„Kolor i forma” w Muzeum w Gliwicach

Leon Chwistek, Jan Cybis, Zbigniew Pronaszko, Józef Pankiewicz, Wacław Zawadowski-Zawado, Józef Czapski, Zofia Stryjeńska, Tadeusz Makowski, Władysław Skoczylas, Jonasz Stern, Katarzyna Kobro – to nazwiska tylko niektórych z artystów, których prace malarskie, rysunkowe, grafiki i rzeźby – w liczbie ponad 80 – zostaną zaprezentowane w Muzeum w Gliwicach. Wystawa „Kolor i forma. Sztuka dwudziestolecia międzywojennego z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie”, prezentowana w Willi Caro, otwiera przed nami świat sztuki polskiej „szalonych lat dwudziestych i trzydziestych” XX wieku w najlepszym z możliwych wydaniu. Przygotowali ją historycy sztuki z Muzeum w Narodowego w Krakowie – Urszula Kozakowska i Światosław Lenartowicz. Urszula Kozakowska znana jest już naszej publiczności jako kuratorka cieszących się ogromnym zainteresowaniem ekspozycji: „Młoda Polska” i „Kresy w malarstwie polskim”. 

– Wystawa  „Kolor i forma…” to kolejne, wyjątkowe przedsięwzięcie, jakie Muzeum w Gliwicach realizuje wspólnie z Muzeum Narodowym w Krakowie. Bardzo dziękuję Dyrekcji Muzeum Narodowego za tę współpracę, a kuratorom za zaangażowanie i pieczołowity wybór prac, które z największą radością państwu przedstawimy – mówi dyrektor Muzeum w Gliwicach, Grzegorz Krawczyk.

Ekspozycja „Kolor i forma…”  będzie dostępna od soboty, 22 października br., a zwiedzać ją można do 31 marca 2023 roku. Zapraszamy do Willi Caro (ul. Dolnych Wałów 8a).

Punktem wyjścia wystawy staną się prace artystów, którzy wyrośli z epoki Młodej Polski i po 1918 roku poszukiwali własnych dróg rozwoju artystycznego i nierzadko to właśnie wtedy rozminęli skrzydła (np. Tadeusz Makowski), eksperymentowali, np. w kierunku fowizmu i koloryzmu – tak jak Józef Pankiewicz, Leon Kowalski, Wacław Zawadowski-Zawado, a także takich, którzy wieszczyli kryzys sztuk (tu znaczący obraz Wojciecha Weissa „Kryzys”).  Zasadniczy trzon wystawy to prezentacja dwóch głównych tendencji obecnych w sztuce dwudziestolecia, a więc koloryzmu (prace m.in. Jana Cybisa, Zygmunta Waliszewskiego czy Józefa Czapskiego), a także tak eksperymentów z formą, tak ważnych dla ugrupowania Ekspresjonistów polskich, czyli Formistów (Leona Chwistka, Zbigniewa Pronaszki czy Tytusa Czyżewskiego). Pojawią się również prace wyjątkowej artystki – Zofii Stryjeńskiej. Ekspozycję zakończy wybór prac twórców młodego wówczas pokolenia zrzeszonych w I Grupie krakowskiej i zwracających w swojej twórczości uwagę na problematykę społeczną, powiązaną z idealistycznym zaangażowaniem (Sasza Blonder, Leopold Lewicki, Jonasz Stern, Henryk Wiciński).

„Wystawa przygotowana została w oparciu o zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie. Jej celem jest przedstawienie najważniejszych tendencji artystycznych dwudziestolecia międzywojennego, które koncentrowały się głównie wokół zagadnień formy i koloru, a określiła je w Krakowie działalność awangardowych ugrupowań artystycznych (Formiści Polscy, <pierwsza> Grupa Krakowska), jak i kolorystów skupionych w Komitecie Paryskim, Cechu Artystów Polskich <Jednoróg> czy Zrzeszeniu Artystów Plastyków <Zwornik>. Awangarda dwudziestolecia międzywojennego miała swój początek w 1917 roku, kiedy to w Krakowie narodziła się formacja artystyczna – Ekspresjoniści Polscy, której założenia estetyczne określiły jeden z podstawowych nurtów sztuki dwudziestolecia międzywojennego. Ruch formistyczny uznający dominantę formy nad treścią dał początek polskiej sztuce nowoczesnej. Nie było to jednak ugrupowanie stylistycznie jednolite; <wyznawców> łączyła idea stworzenia sztuki nowatorskiej oraz związki ze sztuką europejską – kubizmem, futuryzmem i ekspresjonizmem. Na wystawie prezentowane są prace malarskie, rzeźbiarskie i graficzne czołowych formistów – Zbigniewa Pronaszki, Leona Chwistka, Tytusa Czyżewskiego, Jana Hrynkowskiego. Członkowie grupy Formistów w latach dwudziestych zainteresowali się zagadnieniami kolorystycznymi i ich malarstwo dołączyło do szeroko rozumianego postimpresjonizmu. Do kręgu formistów należeli też najwybitniejszy drzeworytnik dwudziestolecia międzywojennego Władysław Skoczylas i Zofia Stryjeńska. Zainteresowanie polskich malarzy kolorem, przypadające na okres dwudziestolecia międzywojennego zapowiedziane zostało przez postimpresjonistyczne malarstwo Józefa Pankiewicza. W 1923 roku grupa jego studentów założyła tzw. Komitet Paryski, grupę zainteresowanych wyjazdem na dalsze studia do Francji. Jako cel postawili sobie tworzenie <dobrego>, a przede wszystkim <czystego> malarstwa, tzn. pozbawionego balastu literackiego i historyczno-patriotycznych powinności, zaś jego istotą miał być kolor i wyrażanie kolorem światła, przestrzeni, bryłowatości, form i zjawisk.  Najważniejsi kapiści (od skrótu KP), których prace zobaczyć można na wystawie to Jan Cybis – autor artystycznego manifestu ugrupowania, a także Zygmunt Waliszewski, Hanna Rudzka-Cybisowa, Artur Nacht-Samborski, Józef Czapski, a także Piotr Potworowski. Swoistym pomostem pomiędzy międzywojenną awangardą a powojenną polską sztuką nowoczesną stała się twórczość artystów, również tu prezentowanych, a należących do pierwszej Grupy Krakowskiej. Grupa ta założona w 1933 roku przy Komunistycznym Związku Młodzieży skupiała lewicujących studentów krakowskiej ASP, m.in. Saszę Blondera, Leopolda Lewickiego, Jonasza Sterna. Łączył ich bunt przeciwko tradycyjnej estetyce i akademickim autorytetom oraz lewicowe poglądy. W sztuce, a zwłaszcza w grafice, wyrażały się one podejmowaniem, obok tradycyjnych problemów artystycznych, również tematyki zaangażowanej społecznie. Dopełnieniem ekspozycji artystów dwudziestolecia międzywojennego jest prezentacja prac  malarzy, którzy największy sukces osiągnęli jako twórcy młodopolscy, ale w kolejnych latach starali zmierzyć się z nowoczesnością (Józef Pankiewicz), komentowali ją (Wojciech Weiss) czy tak jak Olga Boznańska i Leon Wyczółkowski pozostali wierni wyparowanej przez siebie, ponadczasowej stylistyce” – piszą kuratorzy wystawy, Urszula Kozakowska i Światosław Lenartowicz. 

UM Gliwice