UE: Przyjęcie paktu o migracji i azylu pozostaje kluczem do trwałego postępu

W sprawozdaniu przedstawiono najważniejsze wydarzenia w obszarze migracji i azylu oraz podsumowano postępy w realizacji nowego paktu o migracji i azylu w minionym roku. Wskazano też główne wyzwania na przyszłość, podkreślając przy tym, że konieczne są dalsze postępy w tworzeniu odpowiedzialnego i sprawiedliwego systemu zarządzania migracjami w UE.

Od wojny Rosji przeciwko Ukrainie, która spowodowała największe przymusowe przesiedlenie ludności w Europie od czasów II wojny światowej, poprzez instrumentalne traktowanie migracji do celów politycznych przez reżim białoruski, po pandemię i bezprecedensowe ograniczenia związane z podróżą, którym towarzyszyła stała, a nawet rosnąca presja na tradycyjne szlaki migracyjne – w minionym roku UE zmagała się z całą serią wyzwań mających poważne reperkusje dla migracji, azylu i zarządzania granicami. W każdej sytuacji UE pokazała, że potrafi działać szybko, w sposób solidarny i dobrze skoordynowany. Wydarzenia te przypomniały jednak również, jak bardzo potrzebne są reformy strukturalne unijnego systemu azylu i migracji, tak aby UE była w stanie poradzić sobie zarówno z sytuacjami kryzysowymi, jak i bardziej długofalowymi trendami.

Wiceprzewodniczący Margaritis Schinas powiedział: W obliczu dramatycznych wydarzeń mających poważne reperkusje dla migracji, azylu i zarządzania granicami UE pokazała połączone siły i wspólną wolę polityczną, aby działać w sposób szybki i stanowczy. Zdecydowane i wspólne działanie Unii może przynosić imponujące efekty poza granicami UE. Z kolei wewnątrz UE musimy zachować solidarność, jaką okazaliśmy Ukraińcom, tak aby była obecna w debacie na temat migracji i stanowiła inspirację dla przyszłych działań.

Komisarz do spraw wewnętrznych Ylva Johansson dodała: Przed najbliższym posiedzeniem Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Komisja przedstawia sprawozdanie, w którym wyraźnie podkreśla pilną potrzebę europeizacji polityki migracyjnej. Reakcja migracyjna na nielegalną inwazję na Ukrainę pokazała, że wspólne europejskie działanie przynosi efekty. Ponad 4 mln Ukraińców, którym udzielono praktycznej, istotnej pomocy, zapewne by się z tym zgodziło. Skuteczna kontrola granic zewnętrznych, przy jednoczesnym poszanowaniu praw podstawowych, zapewnieniu pomocy potrzebującym oraz uwzględnieniu naszych długoterminowych potrzeb w zakresie siły roboczej, wymaga od państw członkowskich uznania, że postęp w polityce migracyjnej jest możliwy tylko pod warunkiem wspólnego działania.

Obraz sytuacji

Komisja kontynuuje monitorowanie sytuacji na głównych szlakach migracyjnych:

• W dalszym ciągu najczęściej wykorzystywany jest szlak środkowośródziemnomorski. Prawie wszystkie osoby przybywające tym szlakiem docierały do Włoch, natomiast Malta odnotowała znaczny spadek ich liczby.
• Liczba osób o nieuregulowanym statusie przybywających szlakiem wschodniośródziemnomorskim podwoiła się w porównaniu z 2021 r., głównie w efekcie zwiększonej presji migracyjnej na Cyprze, gdzie notuje się około 60 proc. wszystkich przybyć tym szlakiem.
• Jeżeli chodzi o szlak zachodniośródziemnomorski/atlantycki, państwami, z których wyrusza najwięcej migrantów są Algieria i Maroko/Sahara Zachodnia, a celem – Hiszpania i Wyspy Kanaryjskie.
• Na szlaku zachodniobałkańskim w pierwszych ośmiu miesiącach 2022 r. wykryto ponad 86 tys. przypadków niedozwolonego przekroczenia granicy – prawie trzykrotnie więcej niż w 2021 r. i ponad dziesięć razy więcej niż w tym samym okresie w 2019 r. Z uwagi na ten gwałtowny wzrost Komisja ze zwiększoną uwagą monitoruje sytuację za pośrednictwem sieci ds. planu gotowości i zarządzania kryzysowego oraz zacieśnia współpracę z partnerami w regionie Bałkanów Zachodnich i z najbardziej dotkniętymi państwami członkowskimi UE, aby zaradzić tej sytuacji.
• Sytuacja na wschodniej granicy z Białorusią pozostaje stabilna; notuje się tam znacznie mniej przypadków niedozwolonego przekroczenia granicy niż w szczytowym momencie kryzysu instrumentalnego traktowania migracji w 2021 r.

Główne ustalenia zawarte w sprawozdaniu

W opublikowanym sprawozdaniu podsumowano postępy i najważniejsze wydarzenia minionego roku w obszarze migracji i azylu, w szczególności:

• Bezprecedensową solidarność UE z Ukrainą: Dzięki zastosowaniu po raz pierwszy dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony Europa przyjęła miliony ludzi uciekających przed rosyjską napaścią na Ukrainę. W tym celu stworzono także platformę solidarności oraz rozpoczęto realizację 10-punktowego planu skoordynowanych europejskich działań (zob. zestawienie informacji).
• Silne zarządzanie granicami zewnętrznymi: Zgodnie z zasadniczym elementem zaproponowanego w pakcie podejścia szczególną uwagę zwrócono na zapewnienie zarządzania granicami zewnętrznymi przez wprowadzenie nowej struktury i interoperacyjności IT. Ponadto skupiono się na istotnych działaniach w zakresie tworzenia wspólnego unijnego systemu powrotów, w tym powołaniu koordynatora ds. powrotów, a także na prowadzeniu strategicznej i ustrukturyzowanej polityki wizowej.
• Współpracę z partnerami międzynarodowymi: W minionym roku UE zintensyfikowała wysiłki zmierzające do prowadzenia obopólnie korzystnej współpracy w obszarze migracji. UE odgrywa wiodącą rolę na arenie międzynarodowej i jest największym darczyńcą, jeśli chodzi o lepszą ochronę i pomoc dla przymusowych wysiedleńców oraz dla państw, które ich przyjmują, a także ratowanie życia i tworzenie podstaw trwałych rozwiązań. Jednocześnie poczyniono także postępy w kwestiach powrotów, readmisji, zarządzania granicami i zwalczania siatek przemytniczych w ramach partnerstw z kluczowymi państwami trzecimi, przy zachowaniu równowagi między potrzebami państw partnerskich a interesami UE.
• Przeciwdziałanie zagrożeniom hybrydowym: Szybkie, stanowcze i wspólne działania UE w stosunkach z partnerami mogą przynieść imponujące efekty, co pokazała unijna reakcja na instrumentalne traktowanie migracji przez reżim białoruski.  Komisja podjęła współpracę z państwami pochodzenia i tranzytu, a także z liniami lotniczymi i organami lotnictwa cywilnego, aby zbudować koalicję zwalczającą ten atak hybrydowy.

Nowy pakt o migracji i azylu

Instytucje UE są na dobrej drodze do osiągnięcia postępu w realizacji nowego paktu o migracji i azylu, do czego przyczyniają się także prezydencje Rady i Parlament Europejski. W pakcie proponuje się kompleksowe podejście niezbędne do skutecznego i humanitarnego zarządzania migracją.   

Agencja UE ds. Azylu, która zastąpiła Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, zintensyfikowała swoją działalność w styczniu 2022 r. po wejściu w życie rozporządzenia ustanawiającego tę agencję.

Podczas nieformalnego posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 3 lutego 2022 r. prezydencja zaproponowała zastosowanie stopniowego podejścia mającego ostatecznie doprowadzić do opracowania kompleksowej europejskiej polityki w obszarze migracji, granic i azylu. W maju 2022 r. koordynator ds. powrotów objął urząd w Komisji, aby wspierać bardziej spójne i efektywne podejście do kwestii powrotów.

Pod kierownictwem francuskiej prezydencji w czerwcu 2022 r. państwa członkowskie porozumiały się w sprawie mandatów negocjacyjnych dotyczących rozporządzenia w sprawie kontroli przesiewowej i rozporządzenia Eurodac. Są to kluczowe wnioski ustawodawcze zawierające lepsze i bardziej efektywne procedury, które mają pomóc przeciwdziałać migracji nieuregulowanej, usprawnić powroty i skuteczniej wspierać system azylowy.  

W czerwcu 2022 r. państwa członkowskie zawarły też porozumienie polityczne w Radzie dotyczące rozpoczęcia wdrażania dobrowolnego mechanizmu solidarnościowego. Mechanizm ten zapewnia, by państwa dysponujące zdolnościami przyjmowania okazywały solidarność i przyjmowały uchodźców. Jest on już wdrażany i przeprowadzono pierwszą relokację.

Komisja z zadowoleniem przyjęła porozumienie polityczne zawarte 7 września przez Parlament Europejski i Radę. UE posiada obecnie plan działania dotyczący wspólnego europejskiego systemu azylowego oraz pakt o migracji i azylu.  

Komisja Europejska