Ogrody dla klimatu

Tajemniczy i Różany – to dwa ogrody edukacyjne, które powstaną w Bielsku-Białej. Pierwszy z nich zostanie założony na niegrzebalnej części cmentarza żydowskiego przy ul. Cieszyńskiej, drugi na terenie Willi Sixta przy ul. Adama Mickiewicza. Założenie ogrodów to wspólna inicjatywa miasta i Stowarzyszenia Ekologiczno-Kulturalnego Klub Gaja w ramach projektu Święto Drzewa – ogrody dla klimatu.

Inauguracja projektu planowana jest na 17 maja br. w sali sesyjnej Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, gdzie o godzinie 10.30 przedstawiciele miasta, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej i Klubu Gaja podpiszą porozumienie dotyczące powstania Tajemniczego Ogrodu.
Później odbędzie się konferencja prasowa otwierająca projekt Święto Drzewa – ogrody dla klimatu. Będzie ona poświęcona założeniom projektu łączącego edukację nt. ochrony klimatu i środowiska z kulturą, historią i sztuką oraz realnym działaniem, urzeczywistnionym w założeniu dwóch ogrodów edukacyjnych – jednego na nieużytku niegrzebalnej części cmentarza żydowskiego i drugiego przy Willi Sixta. Wszystko to przy zaangażowaniu Bielska-Białej, Klubu Gaja, Galerii Bielskiej BWA, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej oraz mieszkańców.  

Na podstawie umowy trójstronnej teren nieużytku zostaje przekazany miastu przez Gminę Wyznaniową Żydowską w bezpłatne użytkowanie na okres 30 lat. Proces społeczny wypracowania koncepcji ogrodu poprowadzi i sfinansuje Klub Gaja. Ten etap potrwa do 30 września br. Następnie kompleksowy projekt klub nieodpłatnie udostępni miastu, a miasto z własnych materiałów i własnym staraniem zrealizuje inwestycję pod nazwą Tajemniczy Ogród przy ulicy Cieszyńskiej zgodnie z projektem.

Założenie ogrodów poprzedzą warsztaty dla mieszkańców z udziałem ekspertów w ramach projektu Święto Drzewa – ogrody dla klimatu, których celem będzie wspólne wypracowanie koncepcji obu przestrzeni. Mieszkańcy będą również mogli wziąć udział w fizycznym tworzeniu ogrodów. Na wyznaczonych terenach będzie się obywało m.in. sadzenie roślin i budowa schronień dla zwierząt, w planie są także zajęcia dla młodzieży – społecznych opiekunów ogrodów na temat zmian klimatu i ochrony bioróżnorodności połączone z pracami w ogrodach oraz poznawaniem historii i tradycji tych miejsc.
Ogrody mają przyczynić się do poprawy zielono-błękitnej infrastruktury miasta, która łagodzi skutki zmian klimatu i wspiera różnorodność biologiczną, a także do poszerzenia zakresu edukacji ekologicznej w mieście. Projekt realizowany jest z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy EOG.

Prezes Klubu Gaja Jacek Bożek podkreśla, że debata nie powstrzyma zmian klimatu, potrzeba konkretnych działań i wielopoziomowej współpracy.
– Dlatego to wspaniale, że taki innowacyjny projekt będziemy mogli zrealizować w Bielsku-Białej. Jestem przekonany, że ogrody staną się przykładem edukacji czynnej, która przez sztukę, kulturę i historię zainspiruje mieszkanki i mieszkańców do działań ekologicznych – dodaje.

Utworzenie ogrodów to także wyjście naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców miasta dotyczącym ogólnodostępnej zielonej infrastruktury.
– W odpowiedzi na te oczekiwania Urząd Miejski w Bielsku-Białej wystąpił z propozycją utworzenia na swoim terenie parków kieszonkowych pod nazwą Ogrody Bielszczan – tłumaczy naczelnik Wydziału Ochrony Środowiska i Energii UM Danuta Przybyło. – Chcemy stworzyć w przestrzeni miejskiej niewielkie, przyjazne tereny zielone, które będą służyły szeroko pojętej rekreacji. Ideą parków kieszonkowych jest zachowanie istniejącej zieleni drzewiastej po odpowiednich zabiegach pielęgnacyjnych i wkomponowanie innych roślin kwitnących i zielonych w sposób uporządkowany, umożliwiający zarówno odpoczynek, jak i kontakt z przyrodą. W 2019 roku przy ul. Partyzantów przy współudziale miasta, Klubu Gaja i Rady Osiedla Bielsko-Południe powstał Ogród Motyli. Aktualnie przy Willi Sixta powstaje Ogród Różany. Mamy nadzieję, że Tajemniczy Ogród, który powstanie w najbliższym czasie, ze względu na swój charakter stanie się enklawą wyciszenia, spokoju i odpoczynku, a także edukacji poprzez obcowanie z naturą. Miejsce jest niezwykle urokliwe i tajemnicze, z pięknym starodrzewem – stąd też nazwa Tajemniczy Ogród. Powstające parki kieszonkowe wpisują się w Plan adaptacji Miasta Bielsko-Biała do zmian klimatu i staną się istotną częścią zielonej infrastruktury miasta – dodała.

Podpisanie porozumienia pomiędzy miastem, Gminą Żydowską i Gają jest pierwszym krokiem do założenia Tajemniczego Ogrodu na części cmentarza żydowskiego przy ul. Cieszyńskiej. Koncepcja i projekt ogrodu zostaną wypracowane podczas warsztatów partycypacyjnych z udziałem mieszkańców i specjalistów m.in. z obszaru architektury krajobrazu, biologii i historii. Podczas trzech wydarzeń w Tajemniczym Ogrodzie bielszczanie będą mogli włączyć się w prace porządkowe, sadzenie roślin oraz budowę schronień dla dzikich zwierząt. Ogród będzie mógł stać się przykładem poszanowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego w zakresie unikalnym w skali kraju.

Przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej Dorota Wiewióra zaznacza, że gmina z dużym zadowoleniem przyjęła wiadomość o możliwości powstania Tajemniczego Ogrodu.
– Po zakończeniu II wojny światowej teren niegrzebalnej części cmentarza służył jako pastwisko. Dopiero zorganizowanie się społeczności żydowskiej w Kongregacji Wyznania Mojżeszowego pozwoliło na zatrudnienie dozorcy. Ale i wówczas okoliczni mieszkańcy użytkowali ten grunt jako ogródki warzywne. Z biegiem czasu przybywało samosiejek, które teraz są już potężnym drzewami. Stały się one zielonymi płucami dla sąsiednich osiedli mieszkaniowych. Dlatego zaproponowana inicjatywa Tajemniczego Ogrodu w tym miejscu bardzo nas cieszy – mówi D. Wiewióra.

Drugi ogród powstanie na terenie Galerii Bielskiej BWA. We współpracy z młodzieżą na terenie otaczającym zabytkową willę Teodora Sixta powstaną plany przestrzeni do interwencji artystycznych – łączących sztukę i ekologię. W wyborze i sadzeniu roślin zwiększających różnorodność biologiczną ogrodu będą uczestniczyć architekci, natomiast pod okiem artystów odbędzie się budowa budek lęgowych dla ptaków, które docelowo trafią pod opiekę młodzieży.
– Działania łączące sztukę i ekologię zwykle są bardzo inspirujące, zwłaszcza dla młodych ludzi. Wykorzystanie własnych pomysłów i zastosowanie wiedzy fachowców może przynieść ciekawe projekty niezwykłych domków dla ptaków. Ogród Willi Sixta, pełen starych drzew, jest wymarzonym miejscem do stworzenia tam ptasiej oazy – komentuje dyrektorka Galerii Bielskiej BWA Agata Smalcerz.   

Zakończenie projektu odbędzie się w 2022 roku.

Urząd Miejski w Bielsku-Białej za Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja