Apel Zarządu Związku Miast Polskich w sprawi Czystego Powietrza

W związku z zawieszeniem realizacji Programu „Czyste Powietrze” przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Zarząd ZMP apeluje o jego natychmiastowe wznowienie. Przekazuje też uwagi z miast do poprawy tego Programu.

APEL
W związku z zawieszeniem realizacji Programu „Czyste Powietrze” przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, apelujemy o jego natychmiastowe wznowienie. 

Pospieszne i niespodziewane zawieszenie najpopularniejszego w Polsce programu do walki z niską emisją jest szkodliwe zarówno dla mieszkańców gmin, jak i dla sektora mikro oraz małych przedsiębiorstw. Beneficjenci, którzy planowali skorzystać z Programu „Czyste Powietrze” i jednocześnie rozpoczęli realizację inwestycji, są obecnie postawieni w trudnej sytuacji. Nie dość, że nie mogą uzyskać wsparcia finansowego, to jeszcze nie mają pewności, kiedy zostanie ono ponownie uruchomione. Wstrzymanie Programu godzi również w interesy małych przedsiębiorców, których jednym ze źródeł dochodu była obsługa mieszkańców przy składaniu wniosków do Programu. Jednak najbardziej odczują to Polki i Polacy, gdyż główną misją Programu była poprawa jakości powietrza, którym wszyscy oddychamy.

Zmiany w Programie są potrzebne, jednak ich wprowadzanie nie powinno być związane z radykalnym jego zawieszeniem. Niepodanie daty ponownego jego uruchomienia wywołuje dezorientację i niepewność wśród mieszkańców, przedsiębiorców obsługujących Program, a także wykonawców realizujących inwestycje, które były z niego współfinansowane.

Wdrożenie niezbędnych zmian w Programie powinno odbywać się w sposób ewolucyjny, bez jego zawieszania. Samorządom, wspierającym mieszkańców przy składaniu wniosków do Programu, znane są jego słabe strony i wady. Dlatego deklarujemy pomoc przy opracowaniu zmian w Programie, przekazując nasze uwagi.

Sosnowiec, 4 grudnia 2024 r. 
Za Zarząd
(-) Arkadiusz Chęciński
Wiceprezes Związku

Uwagi miast ZMP do Programu „Czyste Powietrze”

Ważne jest usprawnienie procesu aktualizacji statusów złożonych wniosków na Generatorze Wniosków o Dofinansowanie GWD oraz dodanie numeru zawartej umowy o dofinansowanie między WFOŚiGW a beneficjentem.

Konieczne jest uszczelnienie zasad dla podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania. Do tej pory dochód brany pod uwagę dotyczył osoby najmniej zamożnej z księgi wieczystej. To powodowało, że dofinansowanie nie było przyznawane osobom najuboższym oraz najbardziej potrzebującym. Dochód powinien uwzględniać całe gospodarstwo domowe.

W przypadku dofinansowania dla przedsiębiorców, jako kryterium dochodowe należałoby brać pod uwagę przychód, a nie tak jak jest obecnie – dochód.

Należy wprowadzić górne stawki na poszczególne zakresy prac budowlanych, tak jak to było na początku funkcjonowania Programu „Czyste Powietrze”.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi zasadami, beneficjent ma 6 miesięcy od wystawienia faktury na złożenie wniosku o dofinansowanie. Jeżeli przerwa w funkcjonowaniu Programu „Czyste Powietrze” będzie długotrwała, to osoby, które obecnie zakupiły urządzenia i otrzymały faktury, nie będą miały możliwości złożenia wniosku o dofinansowanie. Dlatego trzeba wydłużyć okres możliwości złożenia wniosku o dofinansowanie dla osób, które wykonały inwestycje przed zawieszeniem Programu „Czyste Powietrze”.

Proponowana zmiana polegająca na rezygnacji z przelewu na rachunek Wykonawcy, na rzecz transferu środków na rachunek beneficjenta, pozwoli na ograniczenie funkcjonowania nieuczciwych wykonawców. Udzielanie zaliczek powinno następować w mniejszych transzach i dopiero po rozliczeniu poprzedniej zaliczki.

Trzeba wprowadzić logiczny sposób tworzenia listy rekomendowanych wykonawców – weryfikacja powinna następować na podstawie posiadanego doświadczenia w realizacji podobnych prac. Nie należy ograniczać się do doświadczenia jedynie w Programie „Czyste Powietrze”.

Jeżeli gminy mają być operatorem, to należy wypracować jasne i uczciwe zasady finansowania tych działań. Obecne warunki finasowania zaangażowania gminy w działania operacyjne nie pozwalają na pokrycie kosztów realizacji tego zadania.

Trzeba ujednolicić procedury weryfikacji wniosków – obecnie w zależności od osoby obsługującej w WFOŚiGW są stosowane różne reguły. Zasady powinny być ogólnodostępne i jasne dla beneficjentów oraz wykonawców.

Trzeba ujednolicić procedury kwalifikowalności rodzaju kosztów poniesionych na działania promo­cyj­ne punktów konsultacyjno-informacyjnych – obecnie w zależności od WFOŚiGW jest kwalifikowa­ny różny zakres działań i kosztów. Zasady powinny być ogólnodostępne i jednolite.

Dołączanie do umowy o prefinansowanie szczegółowego kosztorysu, pozwoli na uniknięcie wprowadzania przez wykonawcę pozycji zbędnych do osiągnięcia celu.

Należy oprzeć ceny jednostkowe na ogólnodostępnych cennikach, np. Sekocenbud. Niezbędne jest wprowadzenie górnej granicy kosztów robocizny, tj. ustalenie maksymalnej ceny jednost­kowej oraz nakładu pracy na dane roboty.

Trzeba skrócić okres na wykonanie i rozliczenie inwestycji. Obecnie wynosi on 30 miesięcy. Proponuje się skrócenie – tak jak przy prefinansowaniu – do 18 miesięcy.

Warto wprowadzić szczegółowe doprecyzowanie, na jakim etapie inwestycji należy rozliczać poszczególne koszty.

Potrzebna jest aktualizacja urządzeń z listy ZUM (lista Zielonych Urządzeń i Materiałów). Obecnie na liście są urządzenia, które nie spełniają wymogów Programu „Czyste Powietrze” (np. kotły na pellet, które nie mają podwyższonej klasy efektywności).

Powinno się informować o zmianach w Programie z odpowiednim wyprzedzeniem. Obecnie są one wprowadzane bez zachowania odpowiedniego marginesu czasowego, co powoduje chaos wśród gmin zaangażowanych w Program oraz beneficjentów.

Niezbędne jest dotrzymywanie terminów wynikających z zasad programu dotyczących czasu rozpatrzenia wniosków o dofinansowanie i wypłatę. 

Związek Miast Polskich