„Spojrzenie z góry. Archiwum Wady Rutkiewicz”. Niezwykła wystawa w Muzeum Śląskim

Wernisaż wystawy 15.11.2023, godz. 18:00
Czas trwania wystawy 16.11.2023 – 31.03.2024

Wanda Rutkiewicz zaginęła 31 lat temu na trzeciej co do wysokości górze świata, położonej w dalekim wschodnim Nepalu, Kanczendzondze. Przez 30 lat archiwum domowe Wandy pozostawało w ukryciu. Na początku zbiorem zdjęć, negatywów, slajdów opiekował się i dbał o nie brat Wandy, Michał Błaszkiewicz. Po jego śmierci, dzięki pomocy siostry Wandy, Janiny Fies, archiwum było przechowywane przez filmowców (pod wodzą reżyserki Justyny Tafel), którzy pracują nad filmem fabularnym o Rutkiewicz. Jednak dopiero praca nad filmem dokumentalnym o wybitnej himalaistce, w reżyserii Elizy Kubarskiej, spowodowała, że materiał trafił do digitalizacji. 

Na wystawie zaprezentowane zostaną niepublikowane zdjęcia autorstwa Wandy Rutkiewicz, która nie tylko była pionierką himalaizmu kobiecego w Polsce, ale również wspaniałym fotografem i filmowcem. Materiał fotograficzny był realizowany przez Wandę od początku jej wypraw, m.in ze zdobycia Everestu w 1978 roku.

Są to fotografie prywatne, wykonane na własny użytek, pejzażowe, często ukazujące zmienność warunków panujących w górach wysokich – zamiecie, lawiny, burze śnieżne. Fotografie jej autorstwa prezentowane w Muzeum Śląskim doskonale odzwierciedlają wrażliwość, kolory i piękno miejsc, w których się wspinała.

Oprócz zdjęć, które po raz pierwszy zaprezentowała dr Katarzyna Gębarowska podczas Vintage Photo Festival – Międzynarodowego Festiwalu Miłośników Fotografii Analogowej w 2022 roku w Bydgoszczy, na wystawie będzie można zobaczyć także pamiątki i rzeczy związane z Wandą oraz krótki dokument audiowizualny, który specjalnie dla Muzeum realizuje Eliza Kubarska. W trakcie spotkania z reżyserką dowiemy się, jak wygląda jej praca nad dokumentalnymi filmami górskimi. Wiele obrazów autorstwa Elizy Kubarskiej zostało docenionych w międzynarodowych konkursach filmowych, a sama autorka jest laureatką prestiżowej nagrody Alliance for Mountain Film Grand Prize 2023 – międzynarodowego wyróżnienie przyznawanego twórcom filmów górskich za wyjątkowy wkład w historię kina górskiego. 

Dzięki zaproszonym gościom oraz partnerom wystawy ekspozycja została dopełniona ciekawymi spotkaniami, wykładami, a także pokazami teatralnymi i filmowymi. Planowane jest m.in. spotkanie z Bartkiem Bargielem, który jako fotograf, filmowiec, operator drona towarzyszył swojemu bratu Andrzejowi Bargielowi podczas pierwszego w historii zjazdu na nartach z ośmiotysięcznika. 

Tatrzański Park Narodowy w ramach działań partnerskich przygotuje ofertę dla dzieci na czas ferii zimowych. Edukatorzy poprowadzą zajęcia, podczas których najmłodsi dowiedzą się, jak przygotować się do wycieczki górskiej, jak chronić Tatry i dbać o niezwykłą przyrodę tatrzańską.

Na spotkaniu z Janek Krzysztofem – Naczelnikiem TOPR – dowiemy się, jak oceniać ryzyko wyjścia w góry, a Janusz Borowiec –twórca gdańskiej marki Majesty – opowie o ekoodpowiedzialności i ekomanifeście przyświecającym marce, która jest liderem w produkcji nart freeridowych oraz organizatorem konkursu Skis Re//Defined. Celem konkursu jest promowanie idei upcyklingu, czyli nadawania drugiego życia zużytym nartom, aby produkt nie był cenniejszy od wykorzystanych do jego produkcji surowców. Uczestnicy konkursu, prezentując swoje pomysły z zakresu wzornictwa użytkowego, przyczyniają się do zmniejszenie zużycia surowców naturalnych oraz maksymalnego ograniczenia odpadów. Podczas wystawy „Spojrzenie z góry. Archiwum Wady Rutkiewicz” obok kas w Muzeum Śląskim zostanie także zaprezentowanych dziesięć obiektów pokonkursowych, które zdobyły nagrody i wyróżnienia w dotychczasowych dwóch edycjach Skis Re//Defined.

Pajak, rodzinna firma z Bielska-Białej, która otrzymała w tym roku nagrodę główną w kategorii produkt w konkursie Śląska Rzecz za śpiwór Radical 16H (dzięki uprzejmości firmy Pajak śpiwór zostanie przekazany do kolekcji Muzeum Śląskiego w Katowicach), przygotuje dla zwiedzających limitowane koszulki z unikatowym zdjęciem z wystawy (koszulki będą dostępne w sklepiku muzealnym). W trakcie trzech spotkań z Wojtkiem Kłapcią, specjalistą w dziedzinie wzornictwa przemysłowego i wykorzystania puchu w Pajaku, będziemy rozmawiać o nowych trendach i technologiach we wzornictwie przemysłowym w branży outdoor oraz o tym, jak te działania i aktywności wpływają na środowisko naturalne. Uczestnicy spotkań będą mogli spróbować swych sił w zawodach pakowania śpiwora na czas, a na tych, którzy zdobędą najlepszy wynik, czekać będą nagrody rzeczowe od naszego partnera. 

W Muzeum Śląskim odbędą się również gościnne pokazy monodramu „Wanda” Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, w reżyserii Marii Sadowskiej i Joanny Grabowieckiej. Spektakl, który swą premierę miał w 2017 roku, a grany jest do dziś, został stworzony z zamysłem adaptacji i możliwości odgrywania na deskach różnych teatrów i w miejscach wydarzeń. Do tej pory udało się zaprezentować monodram z rewelacyjną rolą Anity Janci-Prokopowicz, która wciela się w postać Wandy Rutkiewicz, tylko w schronisku PTTK Pasterka, w sercu Parku Narodowego Gór Stołowych, oraz w Teatrze Witkacego w Zakopanem. Nie zabraknie także oprowadzań kuratorskich. Pełny program wydarzeń znajdą Państwo poniżej. 

Szczególne podziękowania dla Pani Janiny Fies, siostry Wandy Rutkiewicz, za udostępnienie zdjęć z jej archiwum.

Kuratorki: dr Katarzyna Gębarowska, Beata Lisicka
Współpraca: Eliza Kubarska

Partnerami wystawy są:
Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie 
Tatrzański Park Narodowy
Polski Związek Alpinizmu 
Teatr Polski w Bielsku Białej
Pajak
Fundacja Wielki Człowiek

PROGRAM WYDARZEŃ TOWARZYSZĄCYCH

15.11.2023 – 31.03.2024 – Majesty Skis Re//Defined: prezentacja pokonkursowych obiektów.
/ Przestrzeń Muzeum Śląskiego 

16.11.2023 – Dr Katarzyna Gębarowska: Oprowadzanie kuratorskie.
/ Godz. 17:30

21.11.2023 – Bartek Bargiel – O fotografii i realizacjach wideo na wyprawach wysokogórskich.
/ Poziom -3, Sala A, godz. 18:30.  / Spotkanie tłumaczone na PJM.

24.11.2023 – Beata Lisicka – Oprowadzanie kuratorskie. 
/ Godz. 17:30

13.12.2023 – Teatr w muzeum: Monodram „Wanda” Teatru Polskiego w Bielsku Białej – reż. Maria Sadowska, Joanna Grabowiecka.
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 19:00

14.12.2023 – Teatr w muzeum: Monodram „Wanda” Teatru Polskiego w Bielsku Białej – reż. Maria Sadowska, Joanna Grabowiecka.
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 19:00

29.01 – 11.02.2024 – Ferie z Tatrzańskim Parkiem Narodowym (oferta dla dzieci).

16.01.2024 – Wojciech Kłapcia, Pajak: Nowe technologie w branży outdoor.
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 18:30. / Spotkanie tłumaczone na PJM.

23.01.2024 – Wojciech Kłapcia, Pajak: Współczesne wzornictwo przemysłowe w branży outdoor.
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 18:30. / Spotkanie tłumaczone na PJM.

30.01.2024 – Wojciech Kłapcia, Pajak: Wpływ produkcji i działalności outdoor na środowisko. 
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 18:30. / Spotkanie tłumaczone na PJM.

20.02.2024 – Janusz Borowiec, Majesty: O eko odpowiedzialności w produkcji sprzętu do turystyki górskiej. Case study konkursu Skis Re//Defined.
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 18:30. / Spotkanie tłumaczone na PJM.

27.02.2024 – Jan Krzysztof, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe: Ocena ryzyka w górach – zacznijmy od Tatr. 
/ Poziom -4, Audytorium, godz. 18:30.  / Spotkanie tłumaczone na PJM.

5.03.2024 – Eliza Kubarska: O pracy nad górskimi filmami dokumentalnymi.
/ Poziom -3, Sala C, godz. 18:30

22.03.2024 – Dr Katarzyna Gębarowska: O fotografii pejzażowej kobiet.
/ Poziom -3, Sala C, godz. 18:30

Dr Katarzyna Gębarowska – współkuratorka wystawy „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz”. Miłośniczka starych zdjęć, badaczka historii fotografii, kuratorka wystaw fotograficznych, wydawczyni książek, fotografka. Kuratorka wystawy pt. „Eros i Tanatos. Bydgoskie pionierki fotografii zawodowej w Bydgoszczy 1888–1945”. Współautorka książek „Kobiety Fotonu” (2018) oraz „Zawód: fotografistka” (2019), wyróżnionej w konkursie PTWK Najpiękniejsze Książki Roku 2019. Zwyciężczyni drugiej nagrody w konkursie CAS „Odkryj swoje archiwum” Stypendystka Ministerstwa Kultury                                             i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Prezydenta Miasta Bydgoszczy. Właścicielka Galerii „Fotografistka” w Bydgoszczy. Od 2015 dyrektorka Vintage Photo Festival – Międzynarodowego Festiwalu Miłośników Fotografii Analogowej.

Eliza Kubarska – autorka filmu prezentowanego na wystawie „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz”, alpinistka, podróżniczka, artystka, reżyserka. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (Wydział Rzeźby i Pracownia Multimedialna prof. G. Kowalskiego), Szkoły Wajdy w Warszawie oraz Liceum Plastycznego w Łodzi. Stypendystka Ministerstwa Kultury i Sztuki. Autorka nagradzanych na świecie filmów dokumentalnych. Debiutowała w 2010 rokuobrazem „Co się wydarzyło na wyspie Pam„. Film „Badjao. Duchy z morza” (dla ARTE/ZDF) realizowany na morzach i pod wodą wokół Borneo (zdobywca m.in. Nagrody Jury na prestiżowym festiwalu Hot Docs w Kanadzie). „K2. Dotknąć Nieba” (HBO) – zdobywca ponad 20 międzynarodowych nagród. Jej ostatni film „Ściana Cieni” stał się najczęściej nagradzanym filmem polskim o tematyce górskiej (ponad 30 nagród międzynarodowych). Obecnie Eliza prowadzi prace nad pełnometrażowym filmem dokumentalnym o Wandzie Rutkiewicz. Jako alpinistka, w zespole ze swoim mężem Davidem Kaszlikowskim, ma na koncie realizację kilkunastu wypraw, m.in. na Grenlandię, w Karakorum, Atlas Wysoki, do Mali czy tropikalnych dżungli Malezji lub pustynnych gór Jordanii. Autorka zdjęć specjalnych (ekspedycje górskie i podwodne). Założycielka studia filmowego Vertical Vision Film Studio (od 2008). Laureatka Alliance for Mountain Film Grand Prize 2023 – międzynarodowego wyróżnienie przyznawanego twórcom filmów górskich za wyjątkowy wkład w historię kina górskiego. Eliza jest kobietą wśród dotychczasowych laureatów. 

Beata Lisicka – kuratorka wystawy „Spojrzenie z góry. Archiwum Wandy Rutkiewicz”, absolwentka historii na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz muzealnictwa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, kierownik Działu Historii Muzeum Śląskiego w Katowicach. Kuratorka i współautorka wystaw muzealnych, muzealniczka, historyczka, autorka projektu „Wojciech Korfanty. Ślązak, Polak, Europejczyk”, koordynatorka konferencji naukowych w tym dwóch edycji „Industria. Konteksty nieoczywiste”,wydarzeń kulturalnych (koncert Puce Mary), współautorka programu I edycji Biennale Industrii, która po raz pierwszy odbyła się w Muzeum Śląskim w Katowicach w 2019 roku, miłośniczka jazdy górskiej na rowerze, podroży, historii w szczególności wojny w Wietnamie w latach 1964-1973.

Muzeum Śląskie w Katowicach