Na historycznym pograniczu

„Pamięć pogranicza. Opowieści o żydowskim życiu i Zagładzie na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim” to książka o ciekawej i trudnej historii Polski i Niemiec. Z autorami publikacji – Karoliną i Piotrem Jakoweńkami – będzie można porozmawiać w czwartek 23 lutego w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich (ul. Poniatowskiego 14). Początek spotkania o godz. 18.00, wstęp wolny.

Książka Jakoweńków to zbiór 20 esejów. Każdy dotyczy innego miejsca na mapie Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. W „Historii pogranicza” są fotografie, relacje świadków historii i współczesnych mieszkańców, archiwalne materiały ikonograficzne i historyczne opisy, a przede wszystkim – opowieści o naszym regionie. Autorzy książki dokumentują także stan zachowania dziedzictwa żydowskiego i skutki Zagłady w przestrzeni publicznej i społecznej świadomości. Przede wszystkim jednak pytają o pamięć o dawnych mieszkańcach tych ziem. Czy potrafimy jeszcze współcześnie dostrzec ślady żydowskiej (nie)obecności, prawie 80 lat po Holokauście?

– Powstanie „Pamięci pogranicza” zainspirowały liczne spotkania i długie rozmowy z naszym przyjacielem Henrim Lustigerem-Thalerem. Kiedy w 2018 roku podróżowaliśmy wspólnie przez Zagłębie Dąbrowskie i Górny Śląsk, natrafiliśmy na liczne zapomniane żydowskie historie, miejsca i przedmioty. Wszystkie te kawałki drewna, ślepe ściany wyburzanych kamienic, klatki schodowe i martwe podwórka przemawiały do nas wielowiekową i piękną historią, jednocześnie stawiając nam przed oczami kataklizm, który zniszczył bezpowrotnie ten świat – piszą Karolina i Piotr Jakoweńkowie we wstępie do książki.

Karolina Jakoweńko kieruje Domem Pamięci Żydów Górnośląskich, oddziałem Muzeum w Gliwicach. Ten niezwykły zabytek, dawny żydowski dom przedpogrzebowy, mieści się przy czynnym żydowskim cmentarzu. Kapitalny remont obiektu został sfinansowany przez gliwicki samorząd. Wystawa stała prezentuje wielowiekową historię górnośląskich Żydów. Dom Pamięci Żydów Górnośląskich jest placówką unikatową w skali kraju. Karolina Jakoweńko razem z Piotrem Jakoweńką od kilkunastu lat prowadzi także Fundację Brama Cukermana, która za wieloletnią działalność na rzecz przywracania i ochrony pamięci Żydów polskich w Zagłębiu Dąbrowskim i na Górnym Śląsku została uhonorowana Nagrodą Specjalną Muzeum Historii Żydów Polskich Polin 2022.

UM Gliwice