Coraz lepsze powietrze w Rybniku 

Antysmogowe działania miasta i mieszkańców przynoszą efekty – stan powietrza w Rybniku  poprawia się. Średnioroczne stężenie pyłu PM10 osiągnęło najniższy wynik w historii pomiarów! 

Za nami kolejny rok wdrażania śląskiej uchwały antysmogowej. Był to pierwszy rok po obowiązkowej wymianie najstarszych kotłów – wszyscy byli ciekawi, czy ta wymiana przyniesie zakładane efekty. Mamy już wyniki pomiarów automatycznych ze stacji przy ul. Borki – jest to jedyna w mieście stacja państwowego monitoringu, która od kilkunastu lat, 
w tym samym miejscu i tymi samymi metodami, mierzy jakość powietrza. Czyni ją to najbardziej wiarygodnym urządzeniem na terenie miasta, dostarczającym dane do wszystkich oficjalnych opracowań państwowych i unijnych służb monitoringu powietrza na temat jakości powietrza w Rybniku

– Z danych wynika jednoznacznie, że wartość najważniejszego wskaźnika, tj. średniorocznego stężenia pyłu PM10, osiągnęła poziom 28  µg/m3, co jest najniższym wynikiem w historii pomiarów i wynikiem znacznie poniżej normy wynoszącej maksymalnie 40 µg/m3 średniorocznie. Drugi ze wskaźników opisujących zanieczyszczenie pyłem zawieszonym, tj. liczba dni z przekroczeniami normy PM10,również należy do 2 najniższych w historii pomiarów i wynosi 44. Przekracza co prawda normę o 9 dni, ale i tak notujemy tu znaczny postęp w stosunku do poziomu sprzed wdrażania uchwały antysmogowej – mówi Bartłomiej Kozieł, główny specjalista w Wydziale Rozwoju Urzędu Miasta Rybnika.

To, jak poprawia się powietrze w Rybniku, doskonale widać na podstawie danychdotyczących jakości powietrza w poszczególnych miesiącach 2022 roku. 

– Maksymalne dobowe stężenia przekroczyły wartość 100 µg/m3 tylko w jednym miesiącu – w marcu. A jeszcze niedawno w miesiącach okresu grzewczego regularnie występowały wartości rzędu 200, 300 czy nawet rekordowe 800 µg/m3 – dodaje Bartłomiej Kozieł. 

Liczby jednoznacznie wskazują nie tylko na to, że powietrze poprawia się, ale też na przyczyny tego stanu rzeczy. Na podstawie danych z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) można prześledzić, jak wygląda sytuacja z wymianą źródeł ogrzewania w budynkach jednorodzinnych, które powszechnie były uznawane za podstawowe źródło „niskiej emisji” pyłu. 

– Gratulacje dla mieszkańców Rybnika. Gratulacje dla rybnickiego samorządu. Bez wspólnego wysiłku nie byłoby poprawy. Rybniczanie nie chcą puszczać z dymem zdrowia swojego i swoich najbliższych, nie chcą też rujnować domowych budżetów paląc drogim węglem, dlatego pozbywają się kopciuchów. Miastu chyba skutecznie udało się pozbyć łatki „smogowej stolicy smogu”. Dzisiaj Rybnik jest liderem walki ze smogiem w regionie. Liczę, że w kolejnych latach będzie tylko lepiej, a rybnickie rozwiązania będą podpatrywane i wdrażane także w innych częściach województwa, bo czyste powietrze należy się wszystkim. Co mogą zrobić samorządy, które do tej pory zaniedbywały sprawy związane z jakością powietrza? Po pierwsze, powinny edukować i uczciwie informować mieszkańców o problemie. Po drugie, wspierać tych, którzy chcą pozbywać się kopciuchów i ocieplać domy. Po trzecie, egzekwować antysmogowe przepisy. To się wszystkim opłaci, bo czyste powietrze, to dłuższe życie i zdrowe życie – mówi Emil Nagalewski z Polskiego Alarmu Smogowego.

W 2022 r. na terenie Rybnika istniało ok. 19 500 budynków jednorodzinnych – dane te zmieniają się prawie codziennie wraz z oddawaniem nowych budynków do użytku. Według danych z CEEB z grudnia 2022 r. domy te były wyposażone w następujące podstawowe źródła centralnego ogrzewania:

1. Kotły na paliwo stałe (węgiel) – 10 489 sztuk, w tym kotły 5 klasy 5 420 (ponad 50%)

2. Kotły gazowe – 6 617 sztuk

3. Pompy ciepła – 1 825 sztuk

4. Kotły na pellet  – 1 651 sztuk

5. Sieć ciepłownicza – 405 sztuk

6. Kotły na olej – 252 sztuki

W sumie to 21 239 sztuk (niektóre budynki mają zgłoszone więcej niż 1 źródło c.o.). 

– Pozostało więc jeszcze ok. 5 000 kotłów na węgiel, które nie spełniają docelowych wymagań śląskiej uchwały antysmogowej. Ich czas wymiany mija odpowiednio w 2023 roku – kotły wyprodukowane w latach 2007-2012, 2025 roku – kotły wyprodukowane w latach 2013-2017 i 2027 roku – kotły 3 i 4 klasy niezależnie od wieku certyfikowane wg normy PN 303-5:2012. Od 2018 roku, kiedy to szacowano że w domach jednorodzinnych w Rybniku istnieje co najmniej 14 000 źródeł kwalifikujących się do wymiany, dokonano więc znacznego postępu – dodaje Bartłomiej Kozieł.

Tak szybka poprawa jakości powietrza nie byłaby możliwa bez zaangażowania mieszkańcówRybnika, którzy złożyli najwięcej w Polsce wniosków do ogólnopolskiego programu Czyste Powietrze – w ciągu 4 lat, od września 2018 r. do września 2022 r., rybniczanie złożyli aż 5 246 wniosków o dofinansowanie z programu, dzięki czemu pozyskali 66,5 mln zł bezzwrotnych dotacji oraz 2 mln zł preferencyjnych pożyczek na wymianę źródeł ciepła i termomodernizację. Z konsekwencją i determinacją działało również Miasto. Liczne inwestycje w miejskim zasobie mieszkaniowym oraz w budynkach użyteczności publicznej (m.in. termomodernizacja i wymiana źródeł ciepła w 100 budynkach ZGM) zostały docenione w rankingu miast na prawach powiatu wydających najwięcej na poprawę jakości powietrza, w którym Rybnik zajął pierwsze miejsce. 

Istotne znaczenie dla jakości powietrza mają również kontrole posesji pod względem przestrzegania uchwały antysmogowej. Działanie takie muszą być podejmowane przez służby miejskie m.in. po to, by być „fair” w stosunku do wszystkich, którzy ponieśli koszty związane z dostosowaniem się do zapisów uchwały antysmogowej. Od stycznia do września 2022 r. przeprowadzono aż 3 123 kontrole posesji w związku z uchwałą antysmogową. Ujawniono podczas nich 388 wykroczeń (12% wszystkich kontroli), z czego 122 zakończyło się wystawieniem mandatu lub skierowaniem sprawy do sądu, a 266 pouczeniem z wyznaczeniem terminu powtórnej kontroli – pouczenia są wystawiane tym osobom, które podjęły działania w celu zmiany źródła, ale np. z uwagi na opóźnienia w dostawie nowych źródeł lub opóźnienia w przyłączeniu do sieci gazowej przez Państwową Spółkę Gazowniczą (PSG) nie były w stanie tego zrobić w wyznaczonym terminie.

Co nasz czeka w 2023 r.? Będzie to przede wszystkim rok wymiany kotłów węglowych wyprodukowanych w latach 2007-2012 (poza kotłami 3 i 4 klasy wg normy PN 303-5:2012). 

Wszystkim planującym wymianę w domach jednorodzinnych przypominamy, że od 3 stycznia 2023 r. funkcjonuje nowa wersja programu Czyste Powietrze, który pozwala nauzyskania nowego podwyższonego dofinansowania na wymianę węglowych źródeł ciepła na wszystkie źródła z wyjątkiem węgla. Osoby planujące w 2023 r. zmianę w budynkach jednorodzinnych źródła węglowego na gazowe mogą również skorzystać z 15 000 zł dofinansowania w ramach postępowania kompensacyjnego. Rybnik przystąpił także do programu Ciepłe Mieszkanie (obejmującego mieszkania w budynkach jednorodzinnych). Planowany pierwszy nabór chętnych (m.in. wymiana węglowego źródła ciepła w mieszkaniu, wymiana okien, budowa/modernizacja instalacji c.o/c.w.u.) odbędzie się w I kwartale 2023 r.

Urząd Miasta Rybnik