Europejska strategia w dziedzinie opieki – dla opiekunów i osób korzystających z opieki

Komisja Europejska przedstawiła europejską strategię w dziedzinie opieki, aby zapewnić przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości w całej Unii Europejskiej oraz poprawić sytuację zarówno osób korzystających z opieki, jak i opiekunów, zawodowych lub nieformalnych. Strategii towarzyszą dwa zalecenia dla państw członkowskich: w sprawie rewizji celów barcelońskich dotyczących wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz w sprawie dostępu do przystępnej cenowo opieki długoterminowej wysokiej jakości.                     

Przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości, zapewniające opiekunom lepsze warunki pracy i równowagę między życiem zawodowym a prywatnym

Przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości zapewniają wyraźne korzyści wszystkim grupom wiekowym. Uczestnictwo we wczesnej edukacji ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka i pomaga zmniejszyć ryzyko wykluczenia społecznego i ubóstwa, również w późniejszym okresie życia. Opieka długoterminowa umożliwia natomiast niezależność i godne życie osobom, które w wyniku starości, choroby czy też niepełnosprawności potrzebują pomocy w codziennych czynnościach. Jednak wiele osób wciąż nie ma do tych usług dostępu lub są one zbyt drogie.

Inwestycje w opiekę są też potrzebne, aby przyciągnąć i zatrzymać talenty w sektorze opiekuńczym, który często charakteryzuje się trudnymi warunkami pracy i niskimi płacami, a także aby zaradzić niedoborom siły roboczej i wykorzystać potencjał gospodarczy tego sektora i jego potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy.

Inwestycja w wysokiej jakości opiekę oznacza również zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy oraz poprawę równouprawnienia płci, a w szczególności ograniczenie zróżnicowania wynagrodzeń i luki emerytalnej między kobietami a mężczyznami. Kobiety nadal wykonują ogromną część obowiązków opiekuńczych: 90 proc. zawodowej kadry opiekuńczej stanowią kobiety, a 7,7 mln kobiet nie ma zatrudnienia ze względu na obowiązki opiekuńcze.  

Aby rozwiązać te problemy, Komisja proponuje konkretne działania mające na celu wsparcie państw członkowskich w zwiększeniu dostępu do przystępnych cenowo usług opiekuńczych wysokiej jakości, przy jednoczesnej poprawie warunków pracy i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym opiekunów.

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem

Komisja proponuje, aby państwa członkowskie dokonały rewizji przyjętych w 2002 r. celów dotyczących wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, zwanych również „celami barcelońskimi”, z myślą o zwiększeniu udziału kobiet w rynku pracy. Dotychczasowe cele zakładały, by państwa członkowskie zapewniały opiekę nad 33 proc. dzieci poniżej 3 lat i 90 proc. dzieci w wieku od 3 lat do wieku obowiązku szkolnego. Komisja proponuje wyznaczenie nowych ambitnych, ale realistycznych celów, tak aby do 2030 r.:

• co najmniej 50 proc. dzieci w wieku poniżej 3 lat uczestniczyło we wczesnej edukacji i opiece;
• co najmniej 96 proc. dzieci w wieku od 3 lat do wieku rozpoczęcia obowiązkowej edukacji na poziomie podstawowym było objętych wczesną edukacją i opieką, jak uzgodniono w ramach europejskiego obszaru edukacji.

Komisja zaleca m.in. również, aby państwa członkowskie:

• zapewniły, by usługi opieki nad dziećmi były przystępne cenowo i charakteryzowały się wysoką jakością, oraz by zagwarantowały dostępność takich usług zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich i defaworyzowanych;
• wprowadziły ustawowe prawo co wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, najlepiej w ten sposób, aby prawo to przysługiwało bezpośrednio po zakończeniu płatnego urlopu ze względów rodzinnych; wprowadziły ukierunkowane środki umożliwiające i zwiększające udział dzieci ze środowisk defaworyzowanych, dzieci z niepełnosprawnościami oraz dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych i opiekuńczych, aby zrównać go z udziałem ogólnej populacji dzieci;
• uwzględniły ilość godzin, jaką dzieci spędzają w placówkach opieki, oraz zapewniły, by formy opieki nad dzieckiem były dostępne wystarczająco długo, by umożliwić rodzicom realne podejmowanie pracy zawodowej; oraz
• zachęcały rodziców do równego dzielenia się opieką nad dziećmi przez zwalczanie stereotypów związanych z płcią i wspieranie przyjaznych rodzinie rozwiązań w zakresie czasu pracy.

Opieka długoterminowa

Komisja zaleca, aby państwa członkowskie opracowały krajowe plany działania w celu zwiększenia dostępności, osiągalności i jakości opieki w UE, na przykład poprzez:

• zapewnienie, by opieka długoterminowa była terminowa, kompleksowa i przystępna cenowo oraz by gwarantowała godny poziom życia osobom, które jej potrzebują;
• zwiększenie oferty i różnorodności profesjonalnych usług opieki długoterminowej (opieka domowa, opieka środowiskowa i opieka rezydencjalna), zlikwidowanie różnic terytorialnych w dostępie do opieki długoterminowej, wprowadzenie dostępnych rozwiązań cyfrowych w zakresie świadczenia usług opieki oraz zapewnienie, aby usługi i obiekty opieki długoterminowej były dostępne dla osób z niepełnosprawnościami;
• zapewnienie wysokiej jakości kryteriów i standardów obowiązujących podmioty świadczące opiekę długoterminową;

• wspieranie opiekunów nieformalnych (często rolę tę pełnią kobiety i krewni osób wymagających opieki) przez szkolenia, doradztwo, wsparcie psychologiczne i finansowe; oraz
• zapewnienie odpowiedniego i stabilnego finansowania sektora opieki długoterminowej, w tym przez wykorzystanie funduszy UE.

Sprawiedliwe warunki pracy i szkolenia personelu opieki

Aby poprawić warunki pracy i przyciągnąć do sektora opiekuńczego więcej pracowników – w szczególności mężczyzn – państwom członkowskim zaleca się:

• promowanie rokowań zbiorowych i dialogu społecznego w celu poprawy płac i warunków pracy;
• zapewnienie najwyższych standardów bezpieczeństwa i higieny pracy;
• opracowanie kształcenia i szkolenia ustawicznego dla opiekunów;
• zwalczanie stereotypów związanych z płcią dotyczących opieki i inicjowanie kampanii komunikacyjnych;
• ratyfikację i wdrożenie Konwencji MOP nr 189 dotyczącej pracowników domowych.

Ze swojej strony Komisja:

• zbada możliwości ustanowienia na szczeblu UE nowego sektorowego dialogu społecznego dotyczącego usług społecznych;
• będzie wspierać ustanowienie partnerstwa na rzecz umiejętności w ramach paktu na rzecz umiejętności w sektorze opieki długoterminowej;
• będzie finansować projekty i badania mające na celu ocenę społecznej i gospodarczej wartości pracy i warunków pracy w sektorze opiekuńczym;
• dokona przeglądu stosowania norm UE regulujących warunki pracy;
• dokona przeglądu sytuacji w zakresie warunków przyjmowania pracowników opieki długoterminowej z państw trzecich oraz praw takich pracowników, zbada też możliwość opracowania na szczeblu UE programów mających przyciągnąć pracowników opieki; oraz
• będzie promować możliwości rozwoju zawodowego dostępne dla pracowników sektora wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w ramach programów Erasmus+.

Wypowiedzi członków kolegium komisarzy

Wiceprzewodnicząca do spraw demokracji i demografii Dubravka Šuica powiedziała: Zmiany demograficzne oznaczają, że Europejczycy żyją dłużej, ale prowadzi to również do zwiększonego zapotrzebowania na dostępną, przystępną cenowo opiekę długoterminową wysokiej jakości. Na drugim końcu cyklu życia rodzice, aby móc w pełni uczestniczyć w rynku pracy, muszą zapewnić odpowiednią opiekę swoim dzieciom, które potrzebują rozwijać swoje umiejętności i kompetencje poznawcze, językowe i motoryczne. Pracownicy opieki odgrywają ważną rolę w naszym społeczeństwie, ich praca jest jednak często niedoceniana. Przedstawiona europejska strategia w dziedzinie opieki określa, w jaki sposób skutecznie i wydajnie stawić czoła tym wyzwaniom. Nadszedł czas, aby zaopiekować się opieką.  

Nicolas Schmit, komisarz do spraw miejsc pracy i praw socjalnych, skomentował: Europejska strategia w dziedzinie opieki ma na celu postawienie ludzi na pierwszym miejscu. UE uznaje wartość pracy opiekuńczej, co musi znaleźć odzwierciedlenie w lepszych warunkach pracy i lepszych płacach. Osobom potrzebującym opieki długoterminowej należy zagwarantować dostęp do przystępnych cenowo usług wysokiej jakości, aby osoby te mogły wieść godne życie. Mam nadzieję, że dzięki strategii opieka – zarówno profesjonalna, jak i nieformalna – zyska szacunek i inwestycje, na które zasługuje.

Komisarz do spraw równości Helena Dalli dodała: Inwestycja w opiekę jest inwestycją w równouprawnienie płci i sprawiedliwość społeczną. Nasza inicjatywa ma na celu zapewnienie, by wszystkie osoby pełniące obowiązki opiekuńcze, zwłaszcza kobiety, miały rzeczywisty wybór, jeśli chodzi o łączenie życia prywatnego i zawodowego. Przystępne cenowo i dostępne usługi opiekuńcze wysokiej jakości zagwarantują, że osoby korzystające z opieki, w tym dzieci, osoby starsze i osoby z niepełnosprawnościami, są upodmiotowione i w pełni korzystają ze swoich praw. Inwestycja w opiekę polega na zapewnieniu równego wyboru, godności i samostanowienia.

Dalsze działania

Wnioski Komisji dotyczące zaleceń Rady zostaną omówione przez państwa członkowskie, tak by Rada mogła je przyjąć. Zgodnie z przedłożonymi przez Komisję wnioskami państwa członkowskie powinny poinformować ją o środkach wprowadzonych w celu wdrożenia przedmiotowych zaleceń w terminie jednego roku od ich przyjęcia. W odniesieniu do każdego zalecenia w ciągu pięciu lat Komisja opublikuje szczegółowe sprawozdanie, w którym przedstawi przegląd aktualnej sytuacji w zakresie wdrażania. Będzie też monitorować rozwój polityki w tym zakresie w ramach europejskiego semestru oraz wspierać reformy i inwestycje za pośrednictwem finansowania unijnego.

Komisja Europejska