Niechciany spadek, jakie kroki podjąć?

Gdy w umiera członek rodziny, bardzo ważną sprawą staje się uporządkowanie kwestii spadkowych. Niestety cały czas zgłaszają się do mnie klienci nieświadomi tego obowiązku. Brak uporządkowania spraw po zmarłym może spowodować nie tylko konieczność uporania się z jego długami spadkowymi, ale zasadniczo komplikuje uporządkowanie spraw w późniejszym terminie. Z reguły temat odkłada się na lata, podczas których kolejni członkowie rodziny rodzą się i umierają.

Każdy  z nas pozostawia po sobie spadek. Spadek to nie tylko aktywa, ale także długi. Długiem spadkowym jest na przykład koszt pogrzebu.

Przyjęcie lub odrzucenie spadku przez osoby pełnoletnie jest względnie proste. Po zgromadzeniu odpowiednich dokumentów tj. aktu urodzenia, zgonu, małżeństwa etc. (w zależności kim był dla nas zmarły spadkodawca) oświadczenie spadkowe można złożyć przed sądem lub u notariusza.

Sytuacja komplikuje się w przypadku małoletnich dzieci, tj. osób poniżej 18 roku życia. Przyjęcie spadku nie jest problemem, ponieważ nieletni przyjmują spadek z ustawy z dobrodziejstwem inwentarza. Odrzucenie spadku jest bardziej złożone. W takiej sytuacji spadek w imieniu tych osób odrzucają rodzice lub inni przedstawiciele ustawowi. Takie odrzucenie musi zostać poprzedzone zgodą sądu opiekuńczego. Samodzielnie przeczytanie ustawy nie umożliwia odkodowania jak taka procedura wygląda. Kontrowersje budzi kwestia obliczenia terminów, w których taki spadek należy odrzucić.

Zasady są następujące:

1. Spadek odrzucają uprawnieni członkowie rodziny lub inni spadkobiercy – następuje moment dojścia do dziedziczenia dzieci.

2. Gdy do dziedziczenia dochodzą małoletni wówczas przedstawiciele ustawowi (z reguły rodzice) mają 6 miesięcy od powołania małoletnich do dziedziczenia na złożenie do sądu rodzinnego wniosku o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku przez małoletnich. Innymi słowy, gdy na przykład rodzice odrzucają spadek w swoim imieniu, to od daty ich odrzucenia otwiera się 6 miesięczny termin na złożenie do sądu rodzinnego wniosku o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich.

3. Takie postępowanie może trochę potrwać. Jeżeli wniosek został prawidłowo przygotowany, wówczas zgoda może być wydana na pierwszym posiedzeniu. We wniosku należy wykazać, że przyjęcie spadku przez małoletniego jest dla niego niekorzystne.

4. Po uprawomocnieniu się zgody i otrzymaniu z sądu postanowienia – o wydanie postanowienia z klauzulą prawomocności należy zwrócić się niezwłocznie – należy niezwłocznie odrzucić spadek – najlepiej w terminie 6 miesięcy OD DATY ODRZUCENIA SPADKU PRZEZ RODZICÓW, A JEŚLI TEN TERMIN UPŁYNĄŁ TO NIEZWŁOCZNIE OD OTRZYMANIA POSTANOWIENIA ŚADU WYRAŻAJĄCEGO NA TO ZGODĘ. To oznacza, że nie liczymy 6 miesięcy od uzyskania zgody Sądu a od odrzucenia spadku przez jednego rodziców (lub innej osoby, której odrzucenie spadku otworzyło termin na odrzucenie spadku przez małoletnich- może się zdarzyć sytuacja, że będą to inne osoby niż rodzice, np. przy dziedziczeniu testamentowym).

Stanowisko powyższe jest zgodne z orzecznictwem Sądu Najwyższego – termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez przedstawicieli ustawowych dziecka nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie oświadczenia w tym przedmiocie. Jeżeli postępowanie przed sądem opiekuńczym zakończyło się wcześniej, oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletniego może być złożone w dowolnym momencie, aż do upływu terminu. Jeżeli jednak zakończyło się później, powinno być złożone niezwłocznie, a zatem z uwzględnieniem ogółu okoliczności sprawy i należytej staranności zobowiązanego (tak II CSK 236/18 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 12-06-2019).

Z tego względu należy zawsze rozeznać sytuację po zmarłym. Nawet, gdy jest to dalszy krewny, to należy zainteresować się, czy jego rodzina przyjęła lub odrzuciła spadek. Ta wiedza pozwoli podjąć niezbędne kroki.