Śląski Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji pod lupą jego mieszkańców

20 kwietnia mieszkańcy i mieszkanki Śląska spotkali się na warsztatach organizowanych przez Climate Reality po to, aby ocenić Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji (TPST). W dokumencie tym mają się znaleźć informację na temat tego, w jaki sposób województwo będzie przechodziło proces dekarbonizacji w ciągu najbliższych 10 lat, w których sektorach dojdzie do redukcji zatrudnienia czy jakie branże mają szansę na dynamiczny rozwój na skutek transformacji. Prawidłowo napisany TPST będzie dla regionu furtką do uzyskania ponad 2 mld euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Mieszkańcy i mieszkanki Mysłowic podczas warsztatów wyrazili obawy w związku z planami utworzenia nowej kopalni węgla kamiennego pod miastem. Długoletnie funkcjonowanie kopalni i brak działań transformacyjnych stanowi powód do wykluczenia regionu z FST. Konieczne zatem jest wpisanie do dokumentu, jak i innych, wojewódzkich strategicznych opracowań, że region nie planuje eksploatacji nowych złóż.

Uczestnicy i uczestniczki warsztatów zwrócili uwagę na siłę napędową regionu, jaką mogłyby być inwestycje w odnawialne źródła energii (OZE) i efektywność energetyczną budynków. W związku z tym należy wspierać centra przedsiębiorczości i innowacji, w których przedsiębiorcy będą mieli możliwość kooperacji z lokalnymi samorządami. Ponadto podkreślono, że w TPST nacisk powinien zostać również położony na wsparcie pracowników z branży okołogórniczej, a ich potrzeby związane z możliwością ich przebranżowienia muszą być uwzględnione w procesie transformacji. 

Zwrócono uwagę, że ważnym czynnikiem wspierającym napływ inwestorów do regionu i rozwój średnich firm jest jakość życia mieszkańców. Wzajemna synergia tych dwóch tematów nie jest widoczna w aktualnej wersji planu. Konieczna zatem jest poprawa jakości powietrza i inwestycje w kulturę również po to, aby zachęcić inwestorów do rozwijania się w regionie i tworzenia nowych miejsc pracy dla miejscowej ludności.

Uczestnicy warsztatów widzą potencjał do rozwoju gospodarki regionu w OZE, efektywności energetycznej budynków poprzez termomodernizację, gospodarce obiegu zamkniętego, czy w rozwoju technologii wodorowych. Termomodernizacja jest branżą z ogromnym potencjałem tworzenia nowych miejsc pracy. Dzięki dociepleniu budynków również można zmniejszyć zapotrzebowanie na energię elektryczną. Dlatego w TPST rozwój tego sektora i wsparcie firm działających w tym obszarze musi zostać bardziej podkreślone.

W dokumencie również mocniej powinno być zaakcentowane wspieranie działań na rzecz likwidacji szkód górniczych. Na skutek eksploatacji węgla kamiennego, region zmaga się z silnym zanieczyszczeniem wody, powietrza oraz gruntów. Rekultywacja terenów pogórniczych oraz nadanie im nowych funkcji jest okazją do stworzenia nowych miejsc pracy jak i podniesienia jakości życia mieszkańców, którzy chcą żyć w czystym środowisku. 

Zwrócono również uwagę, że w TPST widnieje możliwość wspierania inwestycji negatywnie oddziałujących na środowisko – spalarni odpadów czy systemów gazowych. Tego typu inwestycje są wykluczone z finansowania w ramach FST. Biorąc pod uwagę możliwość wydatkowania środków finansowych na działania w kierunku GOZ czy OZE, które są zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju, inwestycje z spalarnie i  technologie gazowe powinny zostać wykreślone ze strategii regionalnych.

Mieszkańcy i mieszkanki województwa śląskiego przyznali, że dotychczasowe zaproszenia na konsultacje społeczne docierały tylko do wąskiej grupy odbiorców. Zauważają potrzebę inwestycji w kampanię informującą o potrzebie dialogu, której celem byłoby wzmocnienie partycypacji społecznej w procesie transformacji.

Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji jest dla Śląska olbrzymią szansą na rozkwit po węglu. Angażując lokalną społeczność w proces transformacji, region znajdzie odpowiedzi na problemy i potrzeby wynikające z dotychczasowego modelu rozwoju opartego na węglu. Akceptacja społeczna dla transformacji rodząca się w procesie partycypacji jest przepisem na powodzenie zielonego kursu obranego przez Śląsk.