Czy COVID-19 okaże się szansą na rozwój informatyzacji wymiaru sprawiedliwości?

Podczas pierwszej fali pandemii sądy w Polsce były zamknięte przez 2 miesiące. Później wróciły do pracy, ale w zmienionej formule. Dzięki drobnym zmianom w przepisach sędziowie po raz pierwszy mogli organizować rozprawy online z udziałem osób przebywających poza budynkiem sądu, np. w swoich domach. Teoretycznie takie rozwiązanie powinno w dobie pandemii uzyskać błyskawiczną popularność. Tak się jednak nie stało. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że pół roku po wprowadzeniu przepisów nadal tylko 2,5% posiedzeń w sprawach cywilnych odbywało się online.

Fundacja Court Watch Polska we współpracy z kancelarią Domański Zakrzewski Palinka przygotowały raport prezentujący światowe rozwiązania, które mogą być inspiracją dla polskiego wymiaru sprawiedliwości. W raporcie omówione są innowacje technologiczne, które wprowadzono przed lub podczas pandemii w krajach anglosaskich – Kanadzie, USA, Irlandii, Wielkiej Brytanii oraz w krajach będących europejskimi liderami w zakresie informatyzacji wymiaru sprawiedliwości – Hiszpanii, Niderlandach, Austrii, Republice Federalnej Niemiec, Estonii. Przeanalizowane zostały również rozwiązania stosowane w Rosji, Chinach i Indonezji.

Opisano również polskie doświadczenia w wykorzystaniu technologii informatycznych i komunikacyjnych. W raporcie głos zabrali również praktycy: sędzia Kaja Angerman z Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sędzia Krzysztof Kurosz orzekający w nowopowstałym sądzie własności intelektualnej w Warszawie oraz radcowie prawni: Paweł Lewandowski i dr Bartosz Karolczyk z Praktyki Postępowań Spornych kancelarii Domański Zakrzewski Palinka.

W sposób jasny zostały również sformułowane rekomendacje oraz przykłady możliwych do wdrożenia rozwiązań, takich jak: prowadzenie akt w postaci wyłącznie cyfrowej, rozwój e-wokand, inwestowanie w poziom kompetencji technicznych sędziów oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości, wyposażenie sądów w niezbędne zaplecze techniczne oraz – co również istotne – uwzględnianie przy wdrażaniu reform kompetencji i potrzeb obywateli.

Raport traktuje również o kontrowersjach prawnych występujących np. między zapisaną w Konstytucji RP zasadą jawności postępowania sądowego a zarządzeniami wielu prezesów sądów, które ograniczyły wstęp na jawne rozprawy i posiedzenia do osób wezwanych i zawiadomionych, z pominięciem publiczności i mediów. Krytycznie przeanalizowane zostały także niezamierzone lub niepożądane efekty wprowadzenia do wymiaru sprawiedliwości nowoczesnych technologii.

Raport dostępny jest pod linkiem: https://courtwatch.pl/wp-content/uploads/2020/12/FCWP_raport_sady_dostepne_przez_internet_szanse_i_zagrozenia.pdf

Źródło informacji: Fundacja Court Watch Polska