Rewaloryzacja oficyny pałacu Tiele-Wincklerów zakończona. Jeden z najpiękniejszych zabytków Bytomia odzyskał blask

Ponad 1,5 roku trwała odbudowa oficyny neogotyckiego pałacu Tiele-Wincklerów w Bytomiu. Do tego, aby przywrócić świetność zabytkowi przekopano ponad 3,7 tys. ton gruzu i ziemi, zużyto 17 ton stali oraz 50 tys. cegieł. W ramach prac odtworzono historyczną bryłę fragmentu pałacu wraz z detalami, m.in. wnękami okiennymi nawiązującymi do stylu Tudorów czy krenelażami wieńczącymi wieżę. Zagospodarowany został także teren wokół pałacu. Wiosną przyszłego roku będzie tutaj tętnić życie kulturalne. 

– Dzięki środkom z Unii Europejskiej, które pozyskaliśmy w 2012 roku, mogliśmy uratować ten niezwykły zabytek. Kiedy w lutym 2019 roku rozpoczynaliśmy odbudowę oficyny pałacu Tiele-Wincklerów, nie spodziewaliśmy się, że uda się osiągnąć tak spektakularny efekt. Dziś w miejscu ruiny stoi przepięknie odrestaurowany zabytek, w którym już wiosną przyszłego roku będą odbywały się wystawy, koncerty, warsztaty, a nawet śluby – mówi prezydent Bytomia Mariusz Wołosz. 

Jak przebiegały prace w oficynie pałacu 
Odbudowa ruin oficyny pałacu Tiele-Wincklerów w Bytomiu-Miechowicach rozpoczęła się na początku 2019 roku. W ramach prac wykonawca – specjalizująca się w pracach budowlano-konserwatorskich firma DeS z Krakowa – odbudowała oficynę pałacu – jej historyczną bryłę i detale. Do tego celu zużyto około 17 ton stali i 49 tys. 756 cegieł w tym 16 tys. 703 cegieł gotyckich. 

– Realizowane przez naszą firmę prace budowlane i konserwatorskie były prowadzone pod nadzorem archeologicznym i konserwatorskim. W trakcie prac wydobyliśmy ponad 3,7 tys. ton gruzu i ziemi, w których odnaleziono prawie 300 artefaktów archeologicznych, głównie neogotyckich. Jedną z największych niespodzianek było odkrycie w trakcie prac krypty oraz kaplicy pałacowej – mówi Paweł Dowgier, prezes firmy DeS z Krakowa. 

Na wniosek Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, do realizowanego projektu zostały wprowadzone zmiany związane z koniecznością zabezpieczenia krypty i zachowania pozostałości odkrytej kaplicy, a także wyeksponowania obrysu pałacu na rumowisku. 

Zgodnie z projektem zamiennym, krypta została odgruzowana i zabezpieczona przed dalszą degradacją oraz oddzielona od reszty budynku drzwiami, a także oświetlona i przeszklona. Pozostałości kaplicy tj. oryginalne mury ceglane, zostały pozostawione jako trwała ruina, zabezpieczone, wyrównane i otynkowane tynkiem cementowo-wapiennym. Zachowano także sklepienie kolebkowe w piwnicy. 

Odbudowa oficyny pałacu wiązała się z koniecznością wykonania prac konstrukcyjnych, instalacyjnych, wykończeniowych. Odtworzono stolarkę okienną i drzwiową – w tym charakterystyczne dla angielskiego gotyku Tudorów detale wnęk okiennych. W ramach prac położono ponad 115 mkw. posadzki granitowej, 573 mkw. posadzki kamiennej oraz 180 mkw. nowego parkietu. 

W miarę jak postępowały prace rewaloryzacyjne, w pałacu natrafiono na detale architektoniczne – m.in. pinakiel, fragmenty gzymsów, filarów, balustrad, portali, ram okiennych, rynien oraz ażurowych zwieńczeń. Odkryto także relikty płytek, które posłużyły wykonawcy jako wzór do odtworzenia ponad 110 mkw. historycznego dywanu. 

– Dokonane w 2019 roku odkrycia archeologiczne miały znaczący wpływ na termin realizacji wszystkich prac w obiekcie. Zgodnie z wytycznymi Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wprowadzono szereg istotnych zmian w projekcie zamiennym – mówi Michał Bieda, zastępca prezydenta Bytomia. Mimo wielu dodatkowych prac, wykonawca zakończył roboty w listopadzie, zgłaszając nam gotowość do ich odbioru, dotrzymując tym samym terminu określonego w aneksie do umowy. Dziś, 7 grudnia, zakończyliśmy odbiory budowlane. Teraz przyszedł czas na dostosowanie obiektu do nowej funkcji, jaką będzie pełnił – dodaje Michał Bieda, zastępca prezydenta Bytomia. 

W ramach prac rewaloryzacyjnych, zagospodarowano także teren przed oficyną pałacu Tiele-Wincklerów. Na terenie rumowiska wykonano płytę żelbetową przed tarasem, na której będą mogły odbywać się koncerty plenerowe. Wyeksponowany został obrys pałacu na rumowisku, powstały ścieżki wokół oficyny pałacu i rumowiska. Posiano ponad 2 tys. mkw. trawnika, nasadzono 2289 krzewów i drzew. Przed pałacem stanęły także tablice informacyjne ze zdjęciami i historią budynku. Teren został także oświetlony, dzięki czemu nocą wygląda niezwykle atrakcyjnie. 

Historia pałacu Tiele-Wincklerów w Bytomiu-Miechowicach: 
Oficyna pałacu przy ul. Dzierżonia to pozostałości posiadłości rodu Tiele-Wicklerów, którzy w drugiej połowie XIX wieku przebudowali pochodzący z 1817 roku klasycystyczny pałac na XVI-wieczny, angielski styl Tudorów. Modernizację obiektu prowadzono według pomysłu Maurycego Augusta Nottebohma. Przebudowa trwała blisko dziewięć lat od 1850 do 1859 roku. Wówczas dobudowano dwa skrzydła – w zachodnim mieściła się sala obrazów i kwiatowa, zaś przy wschodnim skrzydle znajdowała się najwyższa z wież „Jaskółcza”, mająca ponad 33 metry wysokości. Dwie pozostałe wieże nosiły nazwę „Prochowej” i „Wodnej”. W tej ostatniej mieścił się zbiornik wody dostarczanej pompami z podziemi kopalni „Maria”. Pałac w posiadaniu rodziny Tiele-Wincklerów pozostał aż do 1925 roku. W 1945 roku budynek został splądrowany i podpalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. Wypalone doszczętnie mury zamku zostały na przełomie 1954 i 1955 roku wysadzone przez saperów z Ludowego Wojska Polskiego. 

Zespół pałacowo-parkowy Tiele-Wincklerów został 30 czerwca 1995 roku wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego. W skład zespołu pałacowo-parkowego oprócz oficyny pałacu i pozostałości pałacu Tiele-Wincklerów wchodzą również: park i zespół dendrologiczny. 

Prace związane z rewaloryzacją oficyny pałacu w Miechowicach rozpoczęły się w 2019 roku. ałkowita wartość projektu wynosi około 11,6 mln zł, z czego dofinansowanie z Unii Europejskiej to ponad 5,5 mln zł, zaś z budżetu państwa – 655 tys. zł. 

Projekt „Rewaloryzacji zespołu pałacowego Tiele-Wincklerów zlokalizowanego w Parku Ludowym” dofinansowany jest z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego) dla osi priorytetowej: V. Ochrona środowiska i efektywne wykorzystywanie zasobów dla działania: 5.3. Dziedzictwo kulturowe dla poddziałania: 5.3.2. Dziedzictwo kulturowe – OSI. 

Zdjęcia Archiwum UM Bytom/Grzegorz Goik i Hubert Klimek 

Urząd Miejski w Bytomiu